Thursday, November 23, 2006

Porca Memoria (Hasier Etxeberria + David de Jorge)


Porca Memoria bezalako lanak nekez sailkatu daitekez ohiko jeneroen barruan (ipuina, nobela, entsaioa...). Egia esan, ez neuke jakingo zelan definitu liburu bitxi hau. Agian, “Sukaldaritzaren harira etorritako oroimenen bitartezko errekreazio literarioa” dei geniezaioke. Edo, ponposidadeak albo batera itzi eta maltzurragoak izanda, “Ondo jatearen lagun handiak diren bi golforen errekordu morbosoak, (ia) beti gastronomiaren harira”.

Izan ere, Hasier Etxeberriak eta David de Jorgek bide oso interesgarria aukeratu dute artifizio literario hau eraikitzeko orduan. Lehenik eta behin, irreberentzia dosi handiak dituen edozein liburutan gertatu beharko litzatekeen moduan, beraien buruetaz barre eginez hasten dute asuntoa: Janariarekin loturiko oroitzapenekin liburu bat egiteko asmoa duten bi urde direla azaltzen dute, bata besteari zirikada ederrak emanez... gainera, liburuko kapituloak “orain zuk, orain nik” eran idatziko dituzte, kapitulu batetik bestera bien arteko komunikazioa mantenduko delarik.

Bestetik, oso interesgarria da jenero orotik kanpo kokatzen den lana izatea. Pasarte batzuk nobelaren plazerrarekin irakurtzen dira, beste batzuk entsaioaren eremuetara hurbiltzen diren bitartean. Eta zer esanik ez, gastronomiarekin lotutako anekdota ugariek ipuin itxura hartu ohi dute sarritan.

Azken baten, liburuaren muina bi idazleen anekdotario zabala dela esan dezakegu. Eta batak zein besteak ondo dakite zertaz ari diren. Printzipioz Hasier Etxeberria idazle gourmet-aren paperean koka dezakegu, baina sukaldaritzarekin duen harremana benetan estua da: ETBrentzako hainbat sukaldaritza programa zuzendu zituen 80. hamarkadan, eta sukaldaritzaren inguruko hainbat liburu idatzi izan ditu (batzuk David de Jorgerekin batera). Hortaz gain, nabaria da Etxeberriaren Bon Vivant profila: bere inguruko jatetxe haundi guztietatik pasatua da, eta ez da lehen aldia bere andantza gastronomikoen inguruko oihartzunen bat heltzen zaigula (Larrabetzuko artxo – jan literarioa, edota Hasierrekin batera zegoela, bere iloba Mexikarra jatetxe horietako batetik “doblatuta” irten zenekoa...).

David de Jorge ostera, sukalde munduan da ezagunagoa. Txef handienen jatetxeetan egin ei izan dau lan (El Bulli, Zuberoa, Berasategi, Mugaritz...), azken aldian aholkularitza gastronomikora hurbildu den arren. Antza, tertzio aldaketa horrek idaztearen arloa ere inplikatzen du, sukaldariak oso komunikatzaile txarrak direla esaten duen arren, luma hartzera ausartu izan baita azkenaldian.

Eta egia esan, nahiz eta kontatzen dituen gauza ugari interesgarriak izan arren (batez ere sukalde “profesionalen” tripen deskribapenak), nabari da idaztearen arloan De Jorge Etxeberria baino eskastxoago dabilela. Ez “pobrezia literario”agatik, baizik eta justu kontrakoagatik: berari dagozkion kapituluetan sukaldaritza soil eta “konklusibo” baten aldeko hautua egiten duen De Jorgek, askotan testua guztiz korapilatzen du, atzera eta aurrera eginez, aipu mordoa sartuaz eta, azken finean, irakurlea apur bat mareatuz. Ni behintzat, bere pasarte batzuetan apur bat galduta sentitu naiz, noria batetan bueltaka ibiliko banintzateke legez.

Etxeberria ostera (azeri zaharra), oso eroso mugitzen da gaztetako oroimen morbosoen, oturuntza memorableen deskripzioen eta bere esperientzia eta hartuemon profesionalen (Oteiza, Argiñano, Aduriz...) kontakizunetan. Pasarte hauetariko asko gozatzeko modukoak dira.

Ez naz gehiago luzatuko: liburu irakurterraza, interesgarria eta diferentea. Gizakiarentzat hain oinarrizkoa eta betidanik plazerraren iturburu izan den janaria oinarritzat hartuta inbento polita egin dute idazleek, irakurle kurioso orok (eta, batez ere, neu bezala Bon Vivant direnek) apreziatuko duten saiakera.

Thursday, October 26, 2006

Verdes valles, Colinas Rojas



Egia esan, ez da erraza liburu honen aipua egitea, batez ere kritikoki bustitzeko ohitura izan ezkero...

Valles Colinas Rojas trilogiaren lehen alea da “La tierra Convulsa”. Hitz gutxitan azaldu behar izan ezkero, esan daiteke XIX eta XX. mende hasierako Getxoren fresko historiko – mitikoa dela nobela hau.

Euskal gizartearentzat nahasiak izan ziren garaien erretratu eta analisia egiten du Pinillak, baina eraberean giza kondizioari dagozkion arlo gehiago ere sakon uktizen ditu, batez ere askatasunari eta lurra eta gizakiaren arteko harremanei dagokiozenak. Igartzen da egileak bizi osoan (ez ahaztu 80 urte paseak dituen agurea dala) astiro – astiro mamurtutako kontzeptuak darabiltzala esku artean. Eta nire ustez hori batzutan bere kontra bihurtzen da, gaiak modu sakonegian ukitzen baititu zenbait momentutan. Egia esan, zenbait unetan liburuak une “traszendenteegiak” ditu, eta niri gatxa egiten zait Pinillaren burutazioak jarraitzea. Hala ere, momentu batzuetan bakarrik gertatu ohi da hori. Orohar erritmo egokia eta hari narratibo erakargarria du liburuak.

Alderdi soziolojikoari ekiten dionean ere, nire ustez, zenbaitetan olio falta apur bat igartzen da. Euskal oligarka, “burdinezko gizon”, maketo eta baserritarrekin margozten duen panoramak ez dit larregi konbentzitzen. Sabinianoen traizioa euren tradizioei, maketoen oinazeak meatzeetan... kontzeptu estereotipatuegiak erabiltzen ditu, eta klaro, liburua irakurtzen duen Madrilgo tipoak “ya he encontrado las claves del problema vasco!!” esan dezake liburua irakurritakoan... eta ez da hainbesterako. Erran nahi baita, liburu honene bitartez klabe oso soil eta elemental batzuk eskura daitezkeela, inoiz ez gure errealitatearen egia osoa. Eta zenbait kritikok hori ahaztu dutelakoan nago.

Lehen nazionalisten irudi estereotipatuegia erabiltzen dela uste dot (zer egiten dabe Jaso eta Martxelek euskal erromerietatik jendea sueltoan dantzatzera derrigortzen? Hori baino irrealagorik...), batzutan erridukuluraino ere iritsiz... noski, hori irakurtzen duen “antinazionalista” batek sekulako satisfazioa jaso dezake, Aranaren doktrinaren alderik ilunenak konprobatzen dituen neurrian...

Gero, euskaldunek mundu tradizionalari egiten dioten traizioa aipatzen du, industria eta manufakturen arloan bete – betean sartu zirenean... konkretuki, lehen mundu gerrarako armen fabrikazioarekin “becerro de oro” delakoaren adoraziora pasatu zirela aipatzen du Pinillak... eta nik dakidala, euskal enpresario txikiek, armaoletan lan egin eginez, mendeak zeramatzaten Europa osoko monarkientzako arkabuzak, kainoiak, morteroak eta gainerako armak eginez, aberastuz... badirudi burdina XIX – XX mendeen bitartean asmatu zela, eta ez ta hurrik pe, Pinilla jauna. Garai horretan jadanik burdinarekin marabillak egiten zebilen gizakia...

Egia esan, oraintxe jatort burura Portugalete eta Areeta batzen dituen zubi kolgantearen eraikuntza momentu baten ere ez duela aipatzen, horrek garai haretan izan zuen garrantzi guztiarekin... Pinillaren freskoa anbiziotsua bai, baina konpletoa ez den seinale.

Eta bueno, ez naz detaile gehiagotan sartuko. Liburuaren argumentua edonon eskura dezakezue (ama nazionalista eta bere seme bien delirioak, izen bako zerbitzariaren – Bera, “Ella” -maltzurkeri eta lukurreriaz beteriko maniobrak, Camilo Baskardo industrialaren andantzak, baserriko mutil baten eta La Arboledako neska sozialista baten arteko maitasun istorioa... ia guztia Asier Altube eta bere irakasle izandako Don Manuelen prismatik aztertua), eta balorazio kritiko batean zentratu nahi izan dot aipua.

Laburbilduz: lan eskerga Ramiro Pinillak lepoan hartu duena. Eskertzen den lana, oinarri narratibo nahiko sendoak dituena eta gai soziolojikoei serio eusten diena... hala ere, onartzen dot apurtxo bat gehiago espero nebala. Nire ustez, errealismo majiko tokeek ez diote batere mesederik egiten nobelari (llamen pasartea, Sugarkeako Baskardotarren presentzia, Ángelo indigenaren gora beherak...) eta sinesgarritasuna kentzen diote. Errealitatearengandik hurrago kokatzen denean ostera, puntuak irabazten ditu (Roque meatzarien artean dagoenean, Bentan mostradorearen inguruko apustuak egiten direneaeztabaida amaitezina antolatzen denean... ia ia tabernako giroa senti dezakezu!). Hala ere, errealitateari dagokionean puntu beltz bat derrigor aipatu behar da: non geratzen da euskera nobela osoan? Pinillaren arabera, Getxoko biztanleak guztik erdaldundurik zeuden XIX mende amaieran, eta hori guztiz faltsua da, garai haretako nekazari giroko jendea ez baitzen egongo nobelan adierazten dena bezain gaztelanizatua. Ez dakit, Pinillak auzi honetaz paso egiten duela ematen dau.

Amaitzeko: gai soziolojikoak gustuko izan eta mamotretoei bildurrik ez dieten irakurle ausartentzat nahiko gomendagarria.

Tuesday, October 10, 2006

High fidelity



Izenburua: High Fidelity.

Egilea: Nick Hornby.

Argitaletxea: Penguin.

Orrialdeak: 245.




Hogaitamapiku urteko tipo Londondarra, albo batera utzi berri du Laura bere neskak. Orain aske da, eta nahi duena egin dezake: gustoko duen musika entzun, neskekin ligatu,.... Hala ere, hasierako euforiaren ostean, bakardadea, arrangura eta hausnarketarako garaiak etorriko zaizkio. Kontuz, liburua ez da drama bat, inondik ere. Pentsamendu ez oso sakon batzuk tarteko direlarik katxondeoa da nagusi. Pertsonaiak berak eta ingurukoek egoera barregarriak sortuko dituzte.

Musika denda txiki baten egiten du lan Robek, eta zerrendazale borrokatua, eta betiereko nerabea izateaz aparte, apurtxo bat patetikoa ere bada. Norberaren heldutasunaren arabera, identifikaturik sentituko da irakurle zenbait.

Musikan adituak direnentzako bereziki gomendatzen dut liburua, etengabekoak baitira erreferentziak. Nire moduko ezjakin musikalentzako, E-mulea pizturik eukitzea bereziki gomendagarria da.

Argi dago ez dela azalean agertzen den eran “An instant classic” (Guardian), baina egunerokoa, modernoa (oraindik casettekin dabiltzan arren) eta katxondeozkoa, zer gehiago eska liteke?

“I was wondering if you wanted to come see T-Bone play tonight.”
Of course I don’t. We can’t speak any more, don’t you understand woman? We had sex, and that was the end of it. That’s the law in this country. If you don’t like it, go back to where came from.
“Yeah. Great.”
©

Monday, October 09, 2006

"ez nago prest euskalduna izateagatik sufritzera"

Ramon Saizarbitoriari duela lau urte egin zioten elkarrizketa mamitsua topatu dot sarean, erdi kasualitatez.

Beti bezala, interesgarria eta zentzuduna niretzat "fetitxe" bihurtu dan autore hau... euskal munduan nagusitzen diren iritziak ikusita ordea, zenbatek ez dute arbuiatuko horrelako iritziak jaurtitzeagatik?

Ikusten duzue Berria (Gara, zer esanik ez...) horrelako zerbait argitaratzen?

Irakurteko:

http://www.elpais.es/articulo/elpbabsem/20020323elpbabese_1/Tes/estoy/dispuesto/sufrir/ser/vasco

Thursday, September 07, 2006

No era el hombre más honesto...







Izenburua: El oro del rey.

Egilea: Arturo Pérez-Reverte.

Orrialdeak: 264

Argitaletxea: Alfaguara

Alatriste kapitainaren abenturei buruzko laugarren liburua dugu hau. 1626. urteko Sevillan gertatzen dira bertan kontatzen zaizkigunak. Flandesetik bueltan, Alatriste kapitainak eta Iñigo Balboa gazteak ezpatari talde bat bildu beharko dute misio arriskutsu bat betetzeko, indietatik kontrabandorako urrea dakarren galeoi espainol bat erasotzea.

Irakurritakoak zeharo astiro gertatzen direla iruditu zait niri, erritmo lar lasaiko liburua. Gauza pare bat kenduta Niklaasbergen itsasuntziaren erasoa besterik ez baita gertatzen. Hori bai, pasarte hau bereziki, itzela iruditu zait.

Alatristeren bilduma oro har, abentura liburu sorta bezala, gustoko dut, bereziki “El sol de Breda” liburua gomendatuko nukeelarik, akzio gehien biltzen duena denez. Halere, badira kritika negatibo eran azpimarratu nahi ditudan gauza pare bat. Nahiko astuna egiten da egilea“Espainia madarikatua”ri buruz sermoika hasten denean. Egia bada ere, garai hartan goi-mailako lapurketa, influentzia trafikoa, eta abarrekoak eguneroko ogi zirela, nahiko argi gelditzen da ideia hasierako liburuan, eta ez dago zertan horrekin tematu beharrik.
Sinesgaitz egiten zaidan gauza bat Alquézar-ko Angélica eta Iñigo Balboaren arteko maitasun istorioa da, non pertsonaiak ume direnetik maitemintzen diren eta nagusi izan arte ez duten beste inorekin harremanik mantentzen.

Reverteri buruz artikulugile eran nahiago dudala nobelagile baino esan. Eta Agustín Díaz Yanes-ek zuzendu berri duen filmari buruz, liburuak irakurri dituztenentzako filma dela. Liburuetako pasarte lar ikutzen dituela, libururen bat oinarri hartu beharrean eta sakontasunez landu beharrean.
©

Tuesday, August 22, 2006

El Bosque de Los Zorros (Arto Paasilina)


Liburu kuriosoa, zinez, oporretako momentu lasaietan apurka - apurka dastatu nuena.

Arto Paasilina finlandiarra gustura ezagutuko nituzkeen tipo horietakoa da: kazetari ohia, poeta ohia eta basozain ohia, erdi libertario, erdi ipurterre... eta hala ere, bere sorterrian milaka ale saltzen dituen idazlea.

Bere lan ezagunenek antzeko klabeen inguruan egiten dute jira, zehazki inguruko gizarte zurrunean tokirik aurkitzen ez duten pertsonalitate berezi horien inguruan: beraien askatasun beharrak, lege eta arau orori moldatzeko gaitasun edo gogo faltak... eskandinabiako paisaia ankerrean istorioen garapenerako eszenario ezin hobea aurkitzen dutelarik.

Liburu honetan ere antzeko zerbait gertatzen da, Laponiako baso hotz batean hiru pertsonai ezberdin bilduko dira txabola berera: bere konpintxeengandik ihesi dabilen Oiva Juntunen lapurra, eszedentzia hartu berri duen Remes militar alkoholikoa eta autoritateengandik ihesi dabilen Naska Moshnikoff amama koltta (Finlandian bizi diren laponiar ortodoxoak).

Beraien inguruneko arazoetatik ihesi dabiltzan pertsonak dira, eta Azerien Basoa den "No Man's Land" horretan aparteko babesa lortuko dute, hain ezberdinak diren pertsonak ia banezinak bihurtzeraino.

Paasilinaren idazkera soila eta airosoa da, umore azidodun ukitu batzuekin, eta korrekzio politiko eta moralari dagokionean ez dio bere buruari muga handiegirik jartzen. Hori bai, itzulpenaren inguruan zalantza dezente ditut, izan ere gaztelerara pasatutako testuak bere zulo edo gabeziak askotan azaltzen ditu: hizkera informalean zailtasun handiak izan ditu itzultzaileak testu orijinaleko martxa ez galtzeko. Naska Moshnikoffen esaeretan igartzen da hori gehien, eta oztopoa nola edo hala gainditzea lortzen badu ere, elkarrizketa batzuk naturaltasun eza nabrmena islatzen dute.

Dena den, eta urteko liburua izango ez dela argi dagoen arren, gozamen dosi nabarmenak eskaintzen dituen lana dela argi utzi nahiko nuke, batez ere Paasilina umore surrealista eta azidoaren mugetara hurbiltzen den pasarteetan.

Monday, August 14, 2006

Bihar hilko banintz


Bihar hilko banintz,
jai giroan pasako nuke gaua.
Bihar hilko banintz,
hildako denak mendekatuko nituzke.
Bihar hilko banintz,
munduari emango nioke buelta.


Baina gaurkoa izango balitz
hil beharreko eguna,
zurekin, gai axolagabeak jorratuz
pasako nituzke azkeneko orduak.

Itzala



ITZALA DUDAN ARTEAN EXISTITZEN NAIZ!

Sunday, July 23, 2006

Joan Margarit


Final d’un conte

Les estrelles que es miren
en l’aigua de la bassa han vigilat
altres vides abans d’aquesta nostra.

Es una nit d’estiu: la bassa guarda,
més fràgil que el reflex de cap estrella,
el del somriure que hem perdut per sempre.
Els gossos el saqueguen,
quan s’acosten a beure l’aigua negra.

Ipuin baten bukaera

Heuren buruak putzuan
begiratzen dituzten izarrek
beste bizitza batzuk jagon dituzte gureak baino lehen.

Udako gau bat da: putzuak, edozein izarren islada baino ahulago,
betirako galdu dugun irribarrearena zaintzen du.
Txakurrek arpilatu egiten dute
ur beltza edatera hurbiltzen direnean.


(Joan Margariten poema, "Càlcul d'estructures" liburutik ateratakoa eta nik euskeratua)

Monday, July 17, 2006

Liluraren kontra



Lilularik ez!
ez dago itzultzerik
eguna atean dago
haize hotza dakar
ez da izango beste goizerik.(bis)

Tronpatzerik ez!
bizitza ez da huskeria,
edan ase arte beretik
ez da aski izango
galtzear zaudelarik.(bis)

Kontsolatzerik ez!
denbora ez da luzea,
ustelak lurpera
bizitza da haundiena
galtzea, litzake galtzea dena.(bis)

(Bertold Brecht-en poema Mikel Laboak abestua)

Saturday, July 15, 2006

Edo neska euskaldunek catennaccioa gustoko dute

Pako Aristiren enbidoa

Sentimendurik gabeko azpeitia

Egunotan Arthur falta da Azpeitian. Arthur Cabo Verden jaio zen duela 30 urte. Beltza da eta 1’90ko altuera dauka. Fideon egoten zen askotan, eta beharbada han ikusita ezagutuko duzue askok: euskal txapela jantzita egoten zen, eta begi ezkela zeukan, jaiotzatik.

Gau batean berarekin hizketan egon nintzen. Zazpi hilabete eman ditu Azpeitian, sukaldari lana egiten jatetxe batean. Oso pozik zegoen, oso pozik egon da. Euskaldunen artean ondo konpontzen zen, estimatzen gintuen. Baina keja bat zeukan, eta ez halamoduzkoa: ez zuen ligatzen. Zazpi hilabeteotan ez du batere ligatu; zazpi hilabete daramatza ezertxo ere gozatu gabe.

Badakit zer esango duzuen askok: “Nik gehiago zeramat, ez duk Azpeitia ezagutzen!”, edo bestela “zer nahi duk ba, beltza izanda!”, edo agian “harritzen nauk, beltzak duzuen kerten-luze fama horrekin”.

Niri horregatik gustatzen zait hainbeste kanpoko jendearekin hitz egitea: geure buruari eta geure gizarteari buruzko gauza interesgarriak esaten dituztelako, gauza berdaderoak, inongo mozketarik gabe. Ez dut ulertzen kanpotarrei zaien errezeloa, ezinikusia, mesfidantza, kanpotar horiek, eurekin hitz egiten hasi aurretik, zerbait demostratu behar balute bezala; alegia, onak direla, jatorrak, leialak, ez lapur, likits edota sasikume doilorrak.

Arthur itsasuntzietan ibili da sukaldari urte askotan. 51 itsas-portu ezagutu ditu, Espainian, Portugalen, Holandan, Irlandan eta abarretan, eta Azpeitian bezalako lehorterik ez omen du ikusi. Itsas-herri haietan guztietan errazagoa omen zen lagunak egitea, neskekin hitz egitea, lehenxeago edo geroago harremanak edukitzea. Hemen ezinezkoa, hemen desesperatu egin da. Hau agoantatuko duenik ez omen dago, eta uste dut alde egin duela hemendik, aspaldian ez baitut ikusi. Eta esan behar da Arthur ez dela mutil batere itsusia edo gaizki egina, alderantziz. Altua, planta onekoa, hizlaria, gaztelania ederki dakiena eta euskara apur bat, ez dauka ezer txarrik, begi ezkel horixe kenduta.

Arthur gizarajoa. Nik arrazoia ematen diot. Ez dago eskubiderik. Badakit ligatzea gauza pertsonal bat dela, bakoitzaren erabakia dela noiz eta norekin egin, baina Azpeitian gertatzen den ligatu ezina ez da normala. Koadrila gehienak, oraindik ere, mutilenak dira soilik, edo neskenak soilik. Koadrila nahasiak oso gutxi dira. Eta koadrila monosex horien artean oso harreman gutxi egon ohi da. Taldeka sartzen gara tabernan, taldeka ateratzen gara, denok batera, geure frustrazioekin, larunbata joan eta larunbata etorri. Ez dago koadrila batetik besterako traspasorik. Sistema hori nola hautsi behar da, leporaino zurrut eginez, gero gauza inkonexoak esateko? Sinpatikoarena ere asko egin behar da ligatzeko, txistosoarena, katxondeoaren baitan errazago irensten baita ezezko posiblea. Noiz arte horrela?

Gizarajoak, edo gajoak, euren bizitza afektibo eta amorosoa larunbata iluntzetara mugatzen duten pertsona bikotegabeak! Gizarajoa Arthur, kariño eta samurtasun piska bat baizik nahi ez zuena, lujuria piska bat, gorputzari gustu piska bat ematea besterik ez, eta holakorik probatu gabe ihes egin behar izan duena! Ez daukagu bihotzik! Azpeitia herri ankerra da kanpokoekin, herri gogorra bertakoekin ere. Azpeitia laguntza gutxi, erruki gutxi, berotasun gutxi banatzen duen herria da. Badira salbuespenak, jendearen artean, elkarteen artean. Baina Azpeitian enbidia ere ugaria da, hoztasuna, errezeloa, kanpokoarekin motzak izaten espezialistak dira azpeitiarrak. Gure sentimenduak agertzen erakutsiko diguten ikastaroak antolatu behar dira lehenbailehen.

(Uztarria.com-etik ateratakoa) 2006ko uztailak 15

Wednesday, July 12, 2006

Cartas a Nuria.



Izenburua: Cartas a Nuria: Historia de la ciencia.

Egilea:Ramon Parés.

Orrialdeak: 377.

Argitaletxea: Almuzara









Liburu honekin sail berri bati eman nahi diot hasiera, zeinetan irakurtzeko gai izan ez garen liburuak komentatuko ditugun. Norbaiti behin irakurri nion bezala, edadearekin liburuak erdi irakurrita uzten ikasten da ere.


Ramon Parés Farrás Bartzelonako Unibertsitateko mikrobiologiako katedratiko izan zen 1998. urteraino eta 1995-2003 tartean Reial Académia de Ciéncies i Arts-eko presidente izan zen. Bere bizi guztian “bi kulturak” uztartzen saiatu da, humanista eta zientifikoa.

Liburu honetan, bere alabarekin mantenduriko harreman epistolarra ardatz duelarik (hau Montpellierren doktoretza egiten ari zelarik) zientziaren historiaren laburpen zehatz eta sakona egiten du. Eta hau izan daiteke liburuari egin dakiokeen kritikarik zorrotzena, lar sakon eta zehatza izatea, autore asko aipatzen dituelako, baina era berean azaletik baino ez dituelako lantzen. Eta nahasteko baino ez ote duen balio galdetzen dio norberak bere buruari.

Orrialde batean bost autore landu ditzake bakoitzari paragrafo bat besterik eskaintzen ez diolarik. “Ikuspegi sakon bat ematea espero dut” dio hitzaurrean. Eta “globala” guztizkoa eta zehatz moduan definitu ezkero ondo dago, baina bestela... Irakurlea galdu egiten da hainbesteko izen eta datuekin. Hobe luke “Sofiaren mundua”n Gaardner-ek egin zuena egin: autore gutxi batzuk aukeratu eta kito. Osterantzean nik espertuentzako bakarrik gomendatuko nuke liburua, hau da, zientziaren historiaren mundua zehatz mehatz ezagutzen duten hoientzako errepaso moduan.

Liburuan bestalde, akats ortografiko ugari aurkitu ditut, hau da, askotan sartu zaie behar ez zuen letraren bat. Eta honek, editoreak ere paragraforen batzuk gainetik besterik begiratu ez dtuelako susmoa ekarri dit. Ze askotan, kasuko autorearen lan edo hipotesi zehatzetan murgiltzen da egilea eta ezinezkoa da matematikari, filosofiari zein medikuntzari buruz hainbeste jakitea liburua jarraitzeko eran, eta honek azkenean asperdura dakar.

Eta bukatzeko esango nuke liburuari autoreka doan indize bat falta zaiola, hainbeste lantzen dituenez gero. Liburuaren ideia ona zan, baina emaitza apur bat nahasgarria.

Urteren batzuen buruan berreskuratuko dut beharbada.

Friday, April 21, 2006

Harry Potter and the Philosopher's stone



Izenburua: Harry Potter and the Philosopher's stone.

Egilea: J.K. Rowling.

Orrialdeak: 223.

Argitaletxea: Bloomsbury.

Lehenik eta behin, Brunori zera esan, sentitzen dudala On Kixote Mantxakoaren aipua Harry Potter-enaren pean gelditzea. Baina zer hau baino errealagorik literaturaren munduan? Mendeetako maisulanak fast-food literario multzoen azpian ezkutaturik gelditzen dira liburutegietan bertan.

Ez dut honekin esan nahi liburua bera gustatu ez zaidanik. Izan ere, pena eman baitit liburuak ni gaztetxoago harrapatu ez izanak. Umetan Roald Dahl-en "Matilda" liburuarekin pasatako momentu zoragarriak gogorarazi dizkit adibidez. Beraz, ez nau harritzen, oraingo umeak Potter-ekin zoratzen egotea, publizitate kanpainek nolabaiteko eragina izango dutela onartuta.

Rowling-ek liburuan bertan esaten zuenez, "helduko da eguna zeinetan munduko ume denek Harry Potter-en berri izango duten". Eta munduko denek ez, baina mendebaldeko ume denek Potter-en berri dutela seguru. Nik ere proba fidagarri bat egin nahiean nire 86 urteko aititeri galdetu nion honen berri, eta honek ere zeozer bazekien.

Bueno, eta artean ezer ez dakienarentzat, Harry Potter ume mago bat dela esan. Oraindik magoa dena ez dakiena eta familia gorrotagarri batekin bizi dena bere gurasoak, ustez, kotxe istripu batek hil zituelako. Baina bere ez dakit zenbatgarren urtegunean gutun misteriotsu bat helduko zaio Hogwarts magia eta sorginkeri eskolara gonbidatuko duena, etab. Eta horrela sei liburu, ez dakit zenbat film eta hainbat jostailu eta bideojokotan.

Bitxikeri moduan aipatu behar dut EEBBtako edizioak izen ezberdina zuela: "Harry Potter and the sorcerer's stone" eta bi izen desberdinekin argitaratu zela filmea bera. EEBBk filosofiari beldurra ote?

Bestalde, liburu bakoitzak azalak desberdintzen dituen bi edizio ditu: umeentzakoa eta nagusientzakoa. Niri ere, ez dut ukatuko, lotsa apur bat ematen baitzidan umeentzako liburu harekin metroan ibiltzea. Estrategia komertzial honek badauka bere eragina dirudienez.
Eta itzulpen euskerikoei dagokienez, bi gauza esan. Bata, bizkaitar askok euren nortasuna mindua ikusi zutenean Hagrid pertsonaiaren "West Country"ko azentua itzultzeko bizkaitarra aukeratu zenean. Eta bestea, ETBk filma, espainolez ETB2an eta euskeraz ETB1an aldi berean ematea erabaki zuenean, non euskaltzale asko euskal bertsioaren arrakasta urriagatik larritu baitzen. Dirudienez, jende askok burua oraindik Hogwarts-en dauka.

Wednesday, April 19, 2006

El ingenioso hidalgo Don Quijote de la Mancha (Miguel de Cervantes y Saavedra)



Brunoren itzulera letren errepublika bananero honetara ez da nolanahikoa izango. Adorea bildu eta azkenean irakurri berri dodan “El Ingenioso Hidalgo Don Quijote de la Mancha”ri buruzko aipua egitea erabaki dot.

Ez da gauza erraza, literaturaren klasiko handienetakoa izaki, beronen inguruko mito, balorazio eta prejuizioak ugariak baitira. Gainera, On Kixote Mantxa’koaren (euskerara itzuli zuen azpeitiarraren arabera, orain ez dot tipo honen izena gogoratzen) ingurukoak edonork ezagutzen dituela esan dezakegu. Danok dakigu Mantxako tokiren batetan Alonso Quijano aitonsemea zaldunei buruzko nobela larregi irakurtzeagatik zoratu eta, bere zaldi Rocinante eta arma zahar batzuk hartuta bidera irteten dela, berak esango lukeen moduan “para socorrer a los débiles, ayudar a viudas desválidas y desfacer entuertos”. Aurrerago Sancho Panza herrikidea batuko zaio ezkutari lanetan, eta biek batera jada topikoak bihurtu diren abenturak biziko dituzte iberiar penintsulako zenbait tokitan.

Quijotea autore eta ikerlari ugarik aztertu dute, eta ez naiz sartuko obra honen balorazio sakon eta akademikoak egiten, ezinezkoa izateaz gain erridikuloa izango litzatekeelako, hortik zehar hain analisi sakonak egonik. Baina analisi guzti horiek zerbaitetan ados badaude, honakoan izango litzateke: Quijoteak garrantzi historikoa du, ordurarte landutako jenero literario guztiak gainditzen dituelako planteamendu berri bati helduaz. Laburbilduz, historiako lehen nobela modernoa dela esan dezakegu.

Hala ere, lehen nobela moderno hau ez hasieratik moldeak apurtzeko intentzioarekin idazten. Igartzen da Cervantesek hasieran beste asmo batzuk zituela, istorio laburrago eta sinpleago bat egitea alegia. Baina momentu batetik aurrera, istorioa bera Cervantetaz jabetzen dela esan dezakegu, hain baitira aberatsak eta sakonak bertan jartzen dituen osagaiak… Horrela istorioa borobilduz joango da, askotan bide nahiko malkartsuak jarraituz, eta zenbait huts nabaritzen direlarik. Adibiderik garbiena Sanchoren astoaren lapurretan aurki dezakegu. Lapurreta hau, nobelak jasandako pasarte – aldaketa baten ondorioz lehen edizioan desagertu egingo zen, ez ostera astoa berriro agertzen deneko momentua, irakurlea nahiko aztoratuta utziaz. Koherentzia huts txikiak ere testu osoan agertzen dira… Munitibarko ermita baten egin dituzten aurkikuntzak kaleratu diren egun honetan, Quijoteak Erdi Aroko elizen eraikuntza prozesua gogorarazten digu: eraikitze estilo eta materialak bata bestearen gainean nahastuta agertzen dira, emaitza anabasa inperfektu bezain erakargarria delarik, bertan ikusi baitezakegu autoreak denbora tarte batetan izandako perspektiba aldaketa, eta hasierako ideiaren moldaketa prezeptu berrietara…

Dena den, hasierako asmotik urruntzen ari ote naizen susmoa daukat. Hau da, balorazio akademikoak alde batera utzi eta literatura zale soil bezala beste zale batzuei liburu honen gomendioa egitea.

Hortaz, harira joanez… zeintzuk izan daitezke Quijotea irakurtzeko arrazoiak?

Duda gabe, argumentuak gizakion dikotomia handienetakoa aztertzen duela: alde batetan jarrera idealista eta kimerikoa, eta bestean jarrera praktikoa eta fatalista, biak Quijotek eta Sanchok osatutako tandemean etengabe burrukan agertzen direnak.

Eta egia esan, tandem honen izaera berezia da nobelaren benetako amua. Pertsonaia aberatsak dira benetan, oso gertukoak egingo zaizkigunak (kariñoa be hartzen zaie momentu batetik aurrera), etengabe elkarrizketa mamitsuetan murgilduta egongo direnak, Cervantesi sekulako jokoa eskainiz.

Eta eskaintzen duten joko hori arlo umoristikorantz bideratuta egongo da askotan… egia esan, Quijotearen pasarte batzutan ia negar egin arte egin dot barre, nobelak deskribatzen dituen egoeren komikotasunak bultzatuta. Bizitzen diren egoera asko umore finez zipriztinduta daude, eta bikote mitiko honek sekulako egoera surrealistak gertatzea ahalbideratuko du nobelaren pasarte askotan.

Bestalde, Quijoteak XVII. mende hasierako gizartea hobeto ulertzen laguntzen du, ugariak dira garai hartako errealitate sozial, politiko eta kulturalera garamatzaten pasarte eta aipamenak. Adibidez, ez nekien garai hartan Iberiar penintsulan Otomanoen erasoak oraindik errealak zirenik. Honen inguruan detailetxo bat (Atharratzeren interesa piztuko duena duda gabe): Don Quijote Bartzelonara heltzen denan, berau agurtu eta inpresionatzeko hiru gerraontzi erabiltzen dituzte, hain zuzen Katalanek hiria eta bere inguruak turkiarren erasoetatik babesteko erabiltzen zituztenak.

Zentzu honetan, euskaldunok be badugu gure partea. “Vizcaino”en (garai hartan euskaldun guztiak ei ginen vizcainoak) gaineko aipuak nobelaren hainbat pasartetan agertzen dira, baina batez ere nabarmentzekoa da Don Quijote Sancho de Azpeitiaren kontra burrukatzen denekoa. Pertsonai honi Cervantesek “valeroso vizcaíno” deitzen dio, baina egia esan Don Quijote-k nobela osoan irabazten duen borrokaldi bakarrenetakoa da (horretan gauzak ez dira larregi aldatu mende guzti hauetan, ezta?). Hala ere, Cervantesek euskaldunok beste arlo batzuetarako ditugun dohainak goraipatzen ditu. Adibidez, ez dakit nongo idazkaria “vizcaino”a dela aipatzean, Sanchok zera botatzen du: “con esas características (euskalduna dela alegia), bien podria ser secretario del mismo emperador”.

Azken finean, onanismoan eta autoterapian oinarritutako hainbeste literatura argitaratzen den garaiotan, ez dator txarto iraganera jauzi bat egin eta bizitza, literatura ulertzeko beste modu batekin topo egitea. Cervantesek, nahiz eta bere izena eta pertsonaiak betirako hilezkortuta gelditu, ez zuen bizimodu errazik izan: besoa galdu zuen Lepantoko guduan, beranduago musulmanek preso hartu eta Aljerian lauzpabost urte egin zituen giltzapean, inoiz iristen ez zen erreskatearen zain. Beranduago, gaixotasun benereoren batek (sifilisa izan zitekeela diote) jota igaro ei zituen azken bizitza urteak, 70 urtera iritsi aurretik lurperatua izateraino. Hala ere, kapaza izan zen bizitza modu bitalista, umoretsu eta inteligentean enfokatzen duen nobelatzarra egiteko, betirako literaturaren urrezko letretan mantenduko dena. Izan ere, mendeak joan mendeak etorri gaurkotasun osoa mantentzen dute Don Quijote eta Sancho Panzaren irudiek, Mantxako bideak zeharkatzen jarraitzen duen bikote hilezkorra.

Sunday, April 09, 2006

L. Etxebarriaren artikulu polemikoari erantzuna (by Bruno)

Jode, que rancia la Lucia.. se ve que ya no tiene mucho que decir. Incluso, buscando informacion en internet sobre la novela de Garcia Marquez, he encontrado una critica de una tal Sonia Gomez Gomez (http://www.mujereshoy.com/secciones/2615.shtml ), que tiene algunos párrafos idénticos al de Lucia. ¿Plagio? Ya estuvo acusada de aprovecharse de la poesia de Antonio Colina... Y dice que se ha planteado dejar la literatura “por las críticas y la presión”... Claro, la que plantea la escritura como la fabricación de productos comerciales no creera que todos los criticos le bailarán el agua... Tuve la desgracia de leer una novela de esta tía, cuyo título no quiero ni recordar, que era lo mas fofo, pastoso y deslavazado que he leido en la vida.

Por otra parte, el rebote feminista ante la novela de Marquez es otro ejemplo de como a veces en nombre de algunas causas o ideologias se puede mear fuera de tiesto y quedarse mas ancha que pancha.

No voy a entrar a valorar todos los “terribles” datos que aporta la Etxebarria, simplemente decir que ese planteamiento que hace de la prostitución es totalmente maniquea y falsa. Por supuesto que hay mafias, pero... alguien se plantea porque hay tantas putas en todas partes? Obviamente, porque hay demanda y se cobra una pasta. De esos 40.000 putos y putas menores de edad que comenta, fijo que muchos lo hacen de forma voluntaria. Deleznable? Puede... pero hasta en Galdako, en la “diskofesta sin alcohol” para jovenes, unas cuantas espontáneas hacian mamadas en los WC del frontón a cambio de 3 €. Tenían entre 14 y 16 años... como la protagonista del libro de Garcia Marquez. Además, el precio que cobraban nos hace suponer que A) o son muy inocentes y no conocen los precios del gremio, o B) esa modalidad de prostitución no les suponia demasiado “sufrimiento”.

De todos modos, el verdadero meollo de la cuestión está en la interpretación que hace sobre la responsabilidad del autor de ponerse en contra de todo aquello que ella considera inmoral. Si eso tendria que ser así en todos los casos, se tendrían que echar a la hoguera multitud de novelas en los que el protagonista se mueve rozando los ámbitos de la moralidad. Ejemplos hay unos cuantos:

- Houellebecq. El ejemplo mas claro. Se folla putas, se siente atraido por adolescentes de trece años... y nadie ha puesto el grito en el cielo. Ademas, la Etxebarria lo menciona en su articulo, y no diece nada. Quizá porque es demasiado chic como para meterse con el? Puede... porque desde luego lo de Garcia Marquez es una tonteria comparado con Bruno, protagonista de “Las particulas elementales”, hiperexcitado porque ve entrar a unas chavalillas a la ducha comunal del camping, y se plantea entrar con ellas (“es una ducha comunal! Estoy en mi derecho!”) para poder rozarlas un poquito... Sin comentar cuando le saca la chorra a una estudiante de 15 años a la que le da clase...

- Andu Lertxundi. En Otto Pette el protagonista está liado con una moza de 14 años... y ademas lo glorifica una barbaridad!

- Cervantes. A lo largo de todo el Quijote, la virtud de las doncellas de “menos de 18 y más de trece años” se comenta un monton de veces. Son lo mas deseado... Que le parecería a Cervantes el rollo moral actual, en el que todo lo que no supera la cifra de 18 es prohibido?

Y bueno, aparte del tema de la pedofilia y la prostitución, si tuviésemos que censurar todas las novelas en los que el protagonista es un asesino, o un ladrón, o un dictador... sin que haya una valoración moral clara y concisa del autor, nuestras estanterias se verian medio vacias.
Con todo esto, la Etxebarria demuestra que no entiende el verdadero sentido de la literatura, que no es adoctrinar a nadie en las ideas pseudo - progres que ella propugna, sino el transmitir.

Lucia Etxebarriaren artikulu polemikoa


El crítico acrítico

Argumento de una novela: Un periodista ochentón verifica, entristecido, que su potencia sexual ya no es la que era. Cosas de la edad. Llama entonces a su proxeneta de confianza, y le pide que le busque un jovencito al que nadie haya tocado. El cantinflero llama días después: ha localizado a un magrebí, de catorce años, virgen con garantía, cuya paupérrima familia está de acuerdo en vender los favores del chaval. La noche acordada, el chulo le proporciona una droga al chico para favorecer los avances del anciano pero con tan mala fortuna que el pobre , agotado tras una jornada dura - pues aún siendo menor trabaja en una fábrica - se queda tan profundamente dormido como para hacer imposible su desfloración. El viejo permanece toda la noche contemplándolo, extasiado ante su belleza, y cuando vuelve a casa el ochentón lleva tal calentón encima que, ante la visión de la dérriere de su secretario, que está agachado recogiendo unos papeles, no puede contenerse y le viola.

Si este libro se publicara en España, el escándalo sería mayúsculo, del tipo del que le cayó encima a Arthur C Clarke en 1998 , cuando The Mirror le acusó de ser un pedófilo. Pero resulta que cuando sale al mercado un libro con el mismo argumento pero con la sutil diferencia de que el putero es un señor heterosexual y la niña vendida y la criada violada ( analmente, por cierto) dos mujeres, nos encontramos entonces con "una admirable historia de amor " en palabras de la crítica, y con un aluvión de reseñas favorables que se ha desbordado por los suplementos culturales españoles, unánimes en su admiración. (Con la honrada excepción de esta revista) Sí, me estoy refiriendo a la última novela de García Márrquez, Premio Nobel. (Premio Nobel de la Paz fue también Henry Kissinger, responsable directo del golpe de Estado Militar contra Allende y de toda las dictaduras - incluidas las que falsamente se disfrazan de democracias- que campean hoy en América Latina: no es oro todo lo que reluce) .

Y entretanto, mientras todo el mundo se rasga las vestiduras al hablar de páginas de pedofilia en Internet, el Nobel, sus editores y su agente se llenan los bolsillos, y la sociedad bienpensante cierra los ojos al pasar por la calle de la Cruz, por la Montera, o por la casa de Campo, donde muchas menores de edad se ven obligadas a vender su cuerpo para lucrar a las mafias que las explotan, porque vivimos en un mundo plagado de millones de putas tristes que no lo son porque les da la gana, sino, precisamente, porque una cultura perpetuada por la literatura, por los textos escolares, por el cine, por la publicidad, por la tradición, ha enseñado y sigue enseñando a a los varones que la explotación y el maltrato a la mujer no solo son permisibles, sino hasta románticos .

¡ Por favor, es solo ficción!, me dicen muchos. Y aquí es donde se abre el debate. Cito a Florence Thomas: “El lenguaje es el fundamento de la reproducción del poder, un aparato de construcción y de representación de la realidad y por consiguiente de la acción sobre ella por medio de elaboraciones simbólicas. A través de él internalizamos ideas, imágenes, modelos sociales y concepciones del mundo" En cristiano: que de lo que se lee, se aprende, y que la única forma de cambiar la sociedad pasa por intentar transformar los modelos de representación que reproducen las estructuras dominantes.

En un país como Colombia, en el que más de 40.000 menores de edad practican, y no libremente, la prostitución, y la cifra va en aumento¿ no podría haber aprovechado el Premio Nobel la plataforma que le ofrecen su fama y su prestigio para ayudar a luchar contra semejante lacra en lugar de idealizarla y glorificarla? Y cuando los medios españoles protestan unanimemente contra los casos de prostitución infantil de Barcelona ¿ no es hipocresía que nadie, en ninguno de los mal llamados suplementos culturales de los mismos medios, se haya atrevido a alzar el gallo para decir que García Márquez puede escribir mejor o peor, pero que lo que ha escrito se llama apología de la explotación infantil y de la violación, y que como tal debe leerse, y nunca como historia de amor ?

Me dirán ustedes: cualquiera tiene el derecho de hacer literatura sobre lo que le dé la gana. Aceptemos, como base teórica, esa premisa, aunque a mí me parece discutible,como se lo parecería a cualquiera que admita la distinción entre arte comprometido y simple mantelismo, y que crea en un arte que asuma responsabilidades morales con respecto a la sociedad a la que se dirige.

Y sigo: Es de sentido común la certeza de que ningún derecho es absoluto, que los límites de la libertad de expresión son imprecisos, y que la ética no es coactiva. En la Declaración Universal de los Derechos Humanos se afrima que : «Todo individuo tiene derecho a la libertad de opinión y de expresión" Pero este derecho no prevalece sobre otros. Nuestra Constitución prescribe en su artículo 20.4: «Estas libertades tienen sus límites (...) y, especialmente, en el derecho al honor, a la intimidad, a la propia imagen y a la protección de la infancia.»

En cualquier caso es evidente que hay un doble rasero. Si García Márquez escribe sobre pedofilia y violación, hay que respetar su derecho a la libertad de expresión. Pero si Miguel Angel Martin publica un cómic en el que analiza prácticas sexuales "desviadas"entonces la Procura de Cremona secuestra en imprenta la edición italiana de Psychopathia sexualis bajo la acusación de "inducción a la pedofilia", e incluye en el lote la edición italiana del Consejos sexuales de Alvarez Rabo que ni induce a la pedofilia ni a la agresión a la mujer. Otro libro de Alvarez rabo, A las mujeres no les gusta follar, fue retirado de las librerías portuguesas no porque insultase a la dignidad de las mujeres (es un libro pro feminista), sino por escándalo público Obvia decir que el libro de Marquez no ha tenido ningún problema ni en Italia ni en Portugal. ¿ En qué quedamos? ¿Los límites de la libertad de expresión son extensibles según convenga y se alargan para unos y se recortan para otros? ¿ Solo hablamos de pedofilia cuando el menor es varón y si es mujer no importa? ¿ Será quizá que el hecho de que los cómics no se consideren arte por parte de cierta crítica burguesa hace que se aplique diferente rasero ? Y, si habiamos acordado unanimememente que en ficción todo se puede decir, ¿ en qué argumento legal se basaba la justicia italiana? ¿qué es libertad de expresión y qué es derecho de la colectividad?
Vale. Admitamos en hipótesis que sí, que cada cual puede escribir lo que le dé la gana y que si uno escribe una novela en el que el protagonista es un nazi encantador que defiende el genocidio judío, puede hacerlo, dado que todo se puede hacer desde la ficción, y que por eso García Márquez tiene derecho a escribir sobre lo que más le pone. Pero lo que no se puede hacer, desde la crítica, es llamar "historia de amor" a una relación de abuso.

Es decir, a mí me puede gustar o no Miguel Angel Martin, pero ya se me ha advertido que su obra es " incitación a la pedofilia y violencia gratuita". Si luego yo decido comprarla, es mi problema. Nadie me ha dicho que me vaya a encontrar con amor y mucho menos con "sabiduría". Porque nombrar es crear, ya lo decía la Biblia. Y también dirigir, nos lo avisa Steiner: " El simple hecho de nombrar las cosas, de crear palabras, es la manera que tiene el hombre de apropiarse del mundo" y " El idioma fue utilizado para incorporar a su sintaxis lo infernal, usado para destruir lo que de hombre hay en el hombre e instaurar en su conducta lo propio de las bestias" .

Debería estar claro que un crítico literario no es un señor que escribe reseñas en un periódico, sino un autor que evalúa autónomamente el discurso literario como transmisor de concepciones sobre el mundo, y por ende transmisor de poder, y que hace un ejercicio intelectual analítico y responsable. Pero hay ay muchos reseñistas mal llamados críticos que son precisamente acríticos, meros transmisores de datos, datos que ordenan según los requerimientos de un poder que les paga por hacer este trabajo, sin ejercer sobre ellos ningún criterio personal.

Decía Pierre Bourdieu que "El recelo con que la crítica feminista observa los escritos masculinos no carece de fundamento. ( ...) porque el analista, enfrentado a una institución que se encuentra inscrita desde hace milenios en la objetividad de las estructuras sociales y en la subjetividad de las estructuras mentales, suele emplear como instrumentos de conocimiento categorías de percepción y pensamiento que debiera abordar como objetos de conocimiento " Resumiendo: qué triste y qué peligroso que ciertos críticos acríticos vivan con orejeras simbólicas que limitan su campo de visión, porque responden a estructuras en las que nunca se desafía el concepto de autoridad.

Lucia Extebarria

Wednesday, March 29, 2006

Zer da filosofia?


Imajina ezazue etxeko sofan etzanda zaudetela, lasai-lasai, lan ordu nekagarrien osteko patxadan. Telebista piztuta daukazuen arren, ez diozue kasu handiegirik egiten. Konpainia apur bat izatearren besterik ez baitaukazue piztuta, denbora-pasan.

Bat-batean, inolako abisurik gabe, amatatu egiten da telebista. Itzali egiten dira argiak. Eta zuek, izututa edo kezkatuta behintzat bai, balkoira irteten zarete zer gertatu den jakitearren. Auzo guztian egin ote du argindarrak huts?

Ez diozue galderari erantzunik aurkitzen. Horren ordez zuen etxe aurrean, airean flotatzen ari den espaziuntzi borobil bat baizik. Argi koloretsuek inguratzen dute, bueltaka ari da. Baina zentroan duen foku indartsu batez zuen portalean bertan dagoen estralurtar bat argitzen du.

Segituan, goiko ateko tinbrea entzuten duzue. Beldurrez baino gehiago, jakin-minez, atera joan eta ireki beste erremediorik ez daukazue, ateak ez baitauka behazulorik.

Zer galdetuko zeniokete estralurtarrari?:

-Nor zara?... nondik zatoz?... nolakoa da zure mundua?... zoriontsuak al zarete zure planeta horretan?

Orain, inor ez dadila larritu arren – esan zuen irakasleak - gizaki guztiz berezi eta misteriotsu bat aurkeztu nahi dizuet. Misteriotsua eta zeharo ezezaguna. Berari zuzendu ahal izango dizkiozue pentsaturiko galdera denak.

Eta irakasleak, guztion harridurarako, gutunazal zahar batzuk banatu zizkigun, zeintzuk barnean ispilu txiki batzuk zekartzaten. Eta horrela, aurretiaz prestaturiko galdera guzti haiek, ispiluetan isladatzen ziren izaki berezi, misteriotsu eta ezezagun haiei galdetu genizkien.

-Pablo Navarro-

Thursday, March 23, 2006

Egunero hasten delako


Izenburua: Egunero hasten delako.

Egilea: Ramon Saizarbitoria.

Orrialdeak: 163 (hainbat hitzaurre barne).

Argitaletxea: Erein.


1969. urtean argitaraturik, lehen euskal nobela modernoa omen da "Egunero hasten delako" hau. Honela da teknikari dagokionez behintzat, zeren eta gaia kontutan hartuta Txillardegiren "Leturiaren egunkari ezkutua" (1957) dugu aitzindari.

Nobela honetan, Gisèle Sergier-en istorioa kontatzen zaigu, zeina haurdun gelditzen den nahi izan gabe eta artean gazte unibertsitario delarik. Honela bada, abortatzea beste biderik ez zaio geldituko eta hauxe du nobelak ardatzetako bat. Bestea, eten gabe hitz jarioan ari den hitzontziak osatzen du, hainbat eta hainbat gai jorratuz bere elkarrizketa kideari erantzuteko astirik ere ematen ez diolarik. Hasieran tren geltoki baten eta zentral telefoniko baten gero kokatuta daude eleberriaren pasarte hauek, noizean behin Giséle-enarekin uztartzen direnak.

Niri pertsonalki, zeharo zinematografikoa iruditu zait eleberria. Gisèlen pasiada bakartiak adibidez, argi eta garbi bisualizatu ahal izan ditudalarik. Eskertzeko moduko beste gauzetariko bat zera iruditu zait, pertsonaiak eta kokapena frantsesak izatea euskal eleberri bat izan arren. Honek nire ustez, ezberdintasun erakargarri bat ematen dio, Bilbon kokatuta lortuko ez lukeena.

Kritika negatibo modura hauxe aurkitu dut hitzaurretariko batean, pertsonaien eta egoera narrratiboen gehiegizko eskematismoa. Erabat ados nago eta gainera, eskematismo honek askotan ulergarritasunari kalte egiten diola pentsatzen dut. Ez dugu ahaztu behar dena den egilearen lehen eleberria izan zenik.

Aipamen gisa, zera esan, aldaturik aurkituko duela eleberria aurretiaz ezagutzen zuenak, ez baitu euskara batuak alferrikako bidea egin azkeneko hogeitamar urteotan.

Platonen azkeneko hitzak



"Dudarik gabe jainkoei gehien zor diedan gizona naiz. Izan ere, greziar jaio nendin ahalbidetu zuten barbaro jaio ordez, Periklesen mendean jaio nintzen beste edozein garaitan baino, Sokrates eduki nuen maisu eta ez beste edozein, eta ikasle asko izanik ere, Aristoteles izan nuen haietariko bat"

Wednesday, March 15, 2006

Lekuak


Izenburua: Lekuak.

Egilea: Bernardo Atxaga.

Argitaletxea: Pamiela.

Orrialdeak: 246.

Hainbat lekuri buruzko kontakizun ezberdinez osaturik dago liburu hau. Atzekaldean azaltzen den eran hala ere, ez dira leku denak geografikoak. Obaba, Euskal Hiria, Maroko, Kanariar irlak eta abarrekoetatik egingo du irakurleak salto gogoeta sakon, ipuin eta bidai kroniken uztarketa den liburu honetan.
Gogoetak oso gustoko izan ditut, euskal gatazkaren arazoari buruzkoak batez ere, hausnarketarako bidea zabaldu didatelako idatzi onek ohi duten eran. Dirudienez, kontakizun denek oinarri biografiko bat dute, nire ustez garai berdintsuetan Euskal Herrian jaio izandako irakurle asko identifikaraziko dituena. Besterik gabe, lagun arteko solasaldiak sustatzeko biziki gomandatzen dudan liburua da hau.

©

Thursday, March 02, 2006


Izenburua: Great Expectations.(Edizio laburtua).

Egilea: Charles Dickens. (Latif Dossek sinplifikatua).

Orrialdeak: 110.

Argitaletxea: Longman.

Portsmouthen (Ingalaterra) jaio zen Dickens 1812.ean. Hala ere, familia osoak Londonera jo zuen bi urte edo zituenean. Nahiko txiroak izanik, zirkunstantziek eskola uztera behartu zuten Dickens artean oso gazteazelarik. Bere ama izan zen irakurtzen irakatsi ziona eta liburuekiko zaletasuna hartu arazi ziona. Aita, zorrak zirela eta izan zen espetxeratua, eta honek bere lanean eragina izan zuen, eleberri honetan bertan nabari daitekeenez. "Great Expectations" baldintza berezi batzuetan izan zen idatzia, bere emaztearekiko banatze prozesuan zegoela.

Eleberriko protagonistak, Pip izeneko mutilak, gurasoak hilik ditu eta bere arrebak eta honen senarrak, errementaria denak, heziko dute. Bapatean bere zoria aldatu egingo da, Pip gazteari ezkutuko pertsona batek diru mordo bat utziko dionean. Orduan Londonera joan, heziketa on bat jaso eta jauntxo baten moduan bizi ahal izango da. Bere "itxaropen handiek" ordea, ez dute berak esperotako fruiturik emango, egun batez ustekabeko deskubrimendu bat egingo duenean.

Liburuaren azalean dioenez, arrisku, abentura eta hilketei buruzko eleberria dugu hau, baina norbere ezagutzari buruzkoa ere bai, Pipek bere bizitzaren oinarriak zalantzan jartzen dituen heinean. Bakoitzaren jatorria arbuiatzearen eta sustraiekiko maitasunaren arteko barru borroka biziko du Pipek. Nik dena den, ez nuke edizio laburtua inondik ere gomendatuko, eleberriko akziozko zenbait pasarte era ulertezinean irakurtzen baitira kasik. Kapitulu bakoitzean gainera, gertatuko denaren zantzuak ematen ditu izenburuan bertan, kapituluak berak duen misterioa agerian utziz.

Bukatzeko esan, 1998.ean izen bereko filmaren remakea (originala 1947.ean filmatu baitzen) zuzendu zuela Alfonso Cuarónek adaptazio moderno gisa. Bertan, Ethan Hawkek egiten zuen Pipen papera, eta Gwyneth Paltrowek, Estella ederrarena. BBC kateak ere Dickensen eleberri hau erabili zuen 1981.ean serie bat produzitzeko.

Tuesday, February 28, 2006


Izena: Estúpidos hombres blancos. (Stupid white men)

Egilea: Michael Moore.

Orrialdeak: 288

Argitaletxea: Ediciones B.



Liburuaren bukaeran zehatz-mehatz aipatzen duen bibliografiari jarraituz, Amerikako Estatu Batuen analisia egiten du idazle eta zinemagile estatubatuarrak. Bertan, Bushek irabazitako lehendabiziko hauteskundeen gorabeherakoak, Demokraten epelkeria, eta estatuak enpresen aurrean duen ahultasuna azaltzen dizkigu autoreak ezaugarri duen umoreaz.

Liburuak berez ez du egunkaririk noizbait irakurri duenarentzako ezer berririk azaltzen. Baina hori bai, kapitalismo zein politikeoaren magoen trukuen nondik norakoak esplikatzen ditu, datu zein dataz. Institutuko irakurleei zuzenduko nieke bereziki, edo gaia sakonki baina aspertu gabe landu nahi dutenei.

Irakurleak inpotentzia sentipena izan dezake hainbesterako diren trikimailu ustelak ikusita. Dena den, ez agobiatzeko gomendatuko nioke, idazleak berak (berea duen eragin ahalmenaz) telesail baten, liburu biren eta hiru pelikulen ostean ere ez baitzuen Bushek hauteskundeak gal zitzan lortu. Beraz, aldaketak astiro eta denboraz etorriko direla onartzea besterik ez dago.

Bukatzeko, zera esan, Venezuelan erositako edizio pirata bat zela nik irakurritakoa, orrialderen bat faltan zuena, eta atal batzutan akats ortografikoz beterik zegoena. Gorantziak SGAEkoentzat.©

Tuesday, January 24, 2006

Nacho Vegas-i elkarrizketa

Nacho Vegas musikari asturiar bat da. Manta Ray taldean ibilitakoa, baita beste proiektu batzuetan be, baina azken urteetan bere bakarkako ibilbidera ahalegin guztiak bideratu dituena. Berba gitxitan azaltzearren, Bob Dylan gazteenaren bertsio espainiarra dala esan daiteke ("salvando las distancias").
Nik ez daukat bere diskorik - rock malenkoniatsu, gordin eta poetikorako gero ta joera gitxiago dot- , baina interneten irakurri dodan elkarrizketa mamitsu bat oso interesgarria iruditu jat. Artea eta sorkuntzaren inguruko gogoeta sakonak azaltzen dira, baita morbo - egarria asetzeko balio daben drogen inguruko komentario batzuk - Vegas jaunak zaldi gainean egiten dau trostan antza. Flipeute geratu nok...-

http://www.limbostarr.com/entrevista_jrv.html

Wednesday, January 18, 2006

Durangoko azokaren gainbeherari buruzko artikulua

Durang-O-Matic
Egoera eutsiezina da jada: urte gehiegi dira bisitarien kopurua jaisten ari dela eta ezin da gehiago erabili abenduko "zubiaren" kokapen desegokiaren aitzakia; kontsolidazioaren inguruko adierazpenek ez dute inor engainatzen jada. Durangoko Liburu eta Disko Azoka gainbeherara doa zuzen-zuzenean.

Ez dakit nork hitz egin die nire dohainaz, oso jende gutxik baitauka horren berri, baina kontua da Gerediaga Elkarteko eta Elkar megaenporioko ordezkari bana hurbildu direla nire bulegora, eta laguntza eskatu didatela. Nik, hasieran, ezetz esan diet, arriskutsua dela eta ez dudala halako gauzetarako erabiltzeko ohiturarik, baina eskaintza errefusaezin bat egin didate, eta onartzea beste erremediorik ez dut izan.

Alde egin dutenean, beraz, nire diban berezian etzan, argiak itzali, elektrodoak konektatu eta alfa fasean sartu naiz. Bidaia ez da bereziki zaila suertatu: urte gutxi egin ditut aurrera, hogeita bost besterik ez, eta ez dut neke berezirik sentitu Durangon azaltzean. Bete-betean asmatu dut aurreneko saioan: egunkari batean konfirmatu ahal izan dudan bezala, abenduaren zortzia da. Pabilioi aldera hurbildu naiz; eguraldia ona da, kasik beroa, eta zerua urdin dago. Jende gutxi dabil kaletik, baina goizegi dela pentsatu dut: denbora-jauziekin gertatu ohi den zerbait da, ezin ondo kalkulatu iritsiera-ordua. Baina erakustokia hutsik dago: ateak itxita, barruan standik ez, eta inguruetan agure bat baino ez, aulki gurpildun elektriko batean eserita. Hurbildu zait.

"Kaixo, Iban", esan dit xaharrak, "zure zain nengoen". Ez dut berehalakoan ezagutu. "Luis Fernandez naiz". Babo aurpegia jartzen jarraitu dut, antza, zera gehitzera behartuta sentitu delako: "Luistxo, motel, Luistxo Fernandez, Code & Syntax-ekoa!". Ahalik eta adeitsuen agurtu dut orduan, baina ez natzaio ea zer moduz dagoen galdetzera ausartu, badaezpada. Ea zer den nire zain egotearen kontu hura, hori izan da bota diodana. "Zer izango da ba: programaren bila etorri zara, ezta?". "Zein programa?", nik. "Durang-O-Matic-a, noski: Durangoko azokaren dekadentzia geraraziko duen asmakizuna. Duela hogei urte ezinezkoa zen halako zerbait garatzea, baina gure teknologiarekin...", eta hori esatearekin batera USB-lapitz horietako bat luzatu dit; hatzen artean ibili dut une batez. "Eta honekin Durangoko Azokaren arazoak konpondu dituzuela diozu?", eta pabilioia seinalatu dut esanguratsuki, "Ba ez dirudi oso eraginkorra izan denik".

"Ez zaitez inozoa izan", erantzun dit Luistxok, "Milaka jende metatzen zituzten euskal erromeria deseroso eta kitsch horiek erabat gaindituta daude jada, eta zure esku dago garai berria aurreratzea". Durang-O-Matic-a zertan datza galdetu diot orduan. "Durangoko Azokara noiznahi joateko aukera eskaintzen dizu, etxetik bertatik, edo Internet terminal bat daukan edozein puntutik; errealitate birtualeko kasko batzuk edukitzearekin nahikoa da". "Baina edonoiz sartzea badago, zer zentzu...?". "Tira, abenduko lehenengo egun hauetan mugimendu handiagoa dago Durang-O-Matic-en; badakizu, ohiturazale asko dago. Edonola ere, "zubiaren" amaieran egiten dena Gerediagakoen ohiko prentsaurrekoa da, urteko balantzea eskaintzeko. Eta, ziur egon, sistema erabili aurreko urteetakoa baino dezente positiboagoa izaten da".

Durang-O-Matic-aren gainontzeko abantailez mintzatu zait ondoren Luistxo. "Azokaren itxura bera aldatzea dago, esaterako: badaukagu egungo pabilioiaren erreprodukzio fidela, baina baita karparena ere, nostalgikoentzat, eta garai heroikoetako azoka zaharrarena, are nostalgikoagoentzat; orduko hotz-sentsazioa eta guzti paira dezake bezeroak, nahi izanez gero. Bisitariek nobedade guztiak erosteko aukera dute, oraingoak eta garai batekoak; hiruzpalau egun beranduago etxera helduko zaizkie postaz, erosotasun guztiekin, eta egileak berak izenpetuta. Sinaduraren unea, jakina, xehetasun guztiekin biziko ditu bezeroak, eta sinadurak eta eskaintzak, ahal den heinean, benetakoak izango dira". "Zer dela eta 'ahal den heinean'? Batzuek ez al dute firmatu nahi?". "Ez, ez: ez dago sinatzeari muzin egiten dion idazlerik; horrekin ez dago oztoporik. Arazoa zen idazlea hilik dagoen kasuetan". "Hilik?". "Bai, Durang-O-Matic-en posible da, nik zer dakit, Mirandek edo Lazarragak beraien liburuak sinatzea, besteak beste; sintetizatu ditugun irudiak perfektuak dira. Kasu horretan liburuarekin heltzen den sinadura faksimila da, noski, baina errealismo maila handikoa; eskaintzak erredaktatzeko euskal filologiako lizentziadun talde batek bildutako datu-base itzela erabiltzen dugu".

"Dena dela", egin diot arrapostu, "agian bisitariaren aldetik ez dago arazorik, erosoagoa da eta hori guztia, baina zer gertatzen da idazlearekin? Kontaktu zuzena publikoarekin, masa-bainuak, sinadura-eskaeraren emozioa... Hori guztia galtzen da, ezta, tramankulu honekin?". "Alderantziz: idazleak dira kontentuen daudenak. Ez dute zertan mugitu behar fisikoki, eta aukera dezakete noiz sartu eta baita zenbat eta zein motatako jendeak ere eskatuko dien sinadura, are garai bateko Bernardo Atxagarenak bezalako errenkada luzeak lortuz; guztiz birtualak, noski, baina nork nabarituko du diferentzia?". Luistxok gauza gehiago azaldu nahi izan dizkit dispositiboaren inguruan, baina, Errauskine baten gisa, laster alde egin behar dut etorkizunetik -alfa faseak ez du luzaro irauten-, eta, ondorioz, USB-lapitza hartu eta, kasik agurtu gabe, desagertu naiz. Eta gure garaira itzuli naiz, Durangoko Azokaren gainbehera argi eta garbi ikusten den une honetara. Baina egoera horrek ez du luzaro iraungo, lagunak: konponbidea dakart hatzen artean.


Iban Zaldua, idazlea

Tuesday, January 17, 2006

Faszismo posmodernoa

Atharratze, aurreko egunetan George Orwell plazan jarri berri duten kamaren inguruko post-a jarri zendun.
Gaur, DJ/Rupture musikoaren blogean denborapasa nenbilela honako dokumentu hau aurkitu dot:
http://www.espaienblanc.net/informe_2004.pdf

Justu Forum-aren inguruan konpartitu genduzan hilabete hareetakoa da txostena, eta gaur egun BCN bihurtzen ari dan "munstroa" nahiko zorrotz narrutzen dau. Egia esan, askotan zorrotzegi eta akademikoegi ez ote dabilen pentsarazten deutsu idatziak...

Baina bueno, ondo dago guk be askotan hausnartu izan dogun horren inguruan apur bat sakontzeko. Gogoratzen dok heure teoria? Apurka -a purka dirudun jendeak uriburuak itzi eta herrietarantz tiretuko dauela urietako bizitza gero ta jasangaitzagoa bihurtuko dalako?

Ia zelan ikusten dozun....

Monday, January 16, 2006

Houellebecq Irlandako kostaldean (Michel Djerzinski bere bizitzako azken urteetan bezala)egoala uste genduan. Bere amorante italiarrarekin batera, irla britaniarreko lasaitasunean patxada ederrean bizitzen, egunak koito eta whiskitan blaituta, literaturatik erdi aldenduta. Baina usteak erdia ustel.

Literatura frantziarreko enfant terriblea Almeriako kostaldean genduan, Cabo de Gata inguruan etxe bat erosi ta bere hurrengo nobelarako materiala prestatzen. Mercedes bat erosi eta inguruetako putetxeak ezagutzen ibili izan da, baita udatiar ipar-europarrez osaturiko zirkulo liberal – orjiastikoetan sartuta. Bidenabar, gizarte espainiarrak azken 30 urteetan jasandako aldaketa soziolojiko latza aztertu dau: “bajo palio” ibiltzen zan gizartean jadanik hedonismoa guztiz zabalduta dagoala ikusteak jakinmin handia sortarazten ei deutso...

Egia esan horretaz konturatzeko ez dago Goncourt saria irabazi dauan autorea izan beharrik. Sekten indarra gizartean gero ta errotuago dagoala be gauza jakina da. Lanzaroteko lur eremuak mortu eta latzen inguruan be idatzi deusku lehenago, hain juxtu Lanzarote izeneko nobela – appetizer labur haretan. Eta zoriontasuna zakila neska gazte baten alu estu eta flexiblearen baliokidea dala be askotan irakurri deutsagu. Ze barritasun aportatzen deusku orduan Houellebecq-ek?

Ba azaleko gaiaren itxurazko aldaketa batez salbu (itxurazko diot, ze protagonistak bere alter egoa izaten jarritzen dau, gizartea sustengatzen daben morala eta baloreen dejenerazioa lehen lerroan dagoz, ta zer esanik ez betiko titi, “felpudo” eta zakil tenteak), ezer gutxi.

Hori bai, Houellebecq nekatuta, ahituta dagoala nabari da. “Siketute”, neure amamek esango eben moduan. Nobelako protagonista dan Daniel bezala, 47 urteko komiko edo umorista, bere espektakulu azido eta “kontzeptualekin” Frantziako kritikaren faborea bereganatu eta urrezko atseden batera erretiratzeko aukera egiten dauana. Baina dirua, sekulako parajean kokaturiko etxea eta bikote erakargarri eta inteligente bat izan arren, adinak eta beronek dakartzan arazoek ez deutsoe barkatzen.

Danielen mundua dejeneratzen hasten da, Esther izeneko neska espainiar gaztea ezagutu arte. Honek ilusoa eta miatemina, eta batez ere sexuaren ikuspegi berritu bat erakutsiko dizkio, baina baita bere arazoak areagotu be.

Era berean, Daniel sekta batekin hartuemonetan hasiko da, eta nahiz eta kuriositate antropolojikoz egin, nahiko sakon sartuko da sekta honen garapen eta hazkundearen inguruko jazoeretan. Azkenean, sektan guztiz barneratuko da, bere esperantza bakarra den hilezkortasuna eskeintzen baitiote.

Izan ere, nobelaren beste gorputza osatzen dabe Danielen ondorengo klonikoak izango diren Daniel 24 eta Daniel25-en kontakizunek. Honeek 2000 urte aurreragoko mundu suntsitu eta kaotiko baten bizi dira, inguruarekiko hartuemon zuzenik eukin gabe, sektak antolaturiko bizitza errejimen seguru bezain aspergarrian murgilduta, lehenengo Daniel harek utzitako bizitza – kontakizunaren haria jarraituz gizakiaren sentipen eta pentsamoldeak ulertzeko ahaleginean. Ez dira gai ordea, giza espezie berri bat osatzen baitute, eta Danielen grina, sentipen eta beldurrak ulertzeko ezgai izango dira, nahiz eta behin eta berriro horrretan ahalegindu bere autobiografiaren berrirakurketari ekinez

Dana dala, gizaki espezi berri hau eta kataklismoek suntsitu ez dituzten gizaki arruntak batera eta zoriontsu bizi diren irla bat egotearen aukera ere badago, eta ez dira gutxi euren “betiereko segurtasuna” albo batera utzi eta irla horren bila abiatzen diren neogizakiak.

Pertsonalki, nahiz eta Houellebecq-ek betiko teklak nahiko modu zorrotzean jotzen jarraitzen duen, bere literatura aldatz behera nabarian dagoala sumatzen dot nobela honetan. Arazo nagusienetakoa sinesgarritasun falta da.

Neogizakien teoria barriak “Las Particulas Elementales” nobelan azaltzen ziren klonazio eta hilezkortasunaren teoriek baino sineskortasun urriagoa du. Zer esanik ez hemendik 2000 urtera itsasoak sikatu eta plaka tektonikoak guztiz mogiduko direla dioten teoriak. Bere aurretiko nobeletako gizartearen deskribapena azidoa baina zehatza eta egiazkoa zan. Orain, karikatura sinple batekin konformatzen da maiz: Bruselasko funtzionariak, Lolita aldizkariaren irakurleak, sektako kideak, Madrileko giro unibertsitarioko gazteak… oso modu estereotipatu eta sinplean deskribatzen dituela nabari da. Hori bai, ez die barkatzen zahartzaroaren aurrean azaltzen daben higuina eta tolerantzia eza... “alu gazte bat eskura izateko eskubidea dut!” ohiukatuz dabilkigu idazle frantziarra nobela osoan.

Baina... hain zahartuta hago, Michel, miresle literarioekin be ligatzeko gaitasunik ez duala? Seguru hogeitapiku urteko kazetaritza edota letretan lizentziatu berri bat baino gehiago dagoela zure zakila ahoratzeko prest...

Kritiko frantziar batek zioen Houellebecq – zale sutsuei jasangaitza zitzaiena zera zela: idazle frantziarraren nobela salduena bere lanik txarrena izatea. Izan be, ez da “Ampliación…”-ek suposatzen zuen ukabilkada labur baina sakona. “Plataforma” nobela sozio – ekonomiko - antropolojiko zorrotz bezain dibertigarriarekin ere ezin daiteke konparatu. Eta “Las Partículas…” nobela totalarekin zer esanik ez. Houellebecq-ek nobela honetan darabilzan idazkera eta argumentazioa nolabait definitzekotan hiru H erabiliko nituzke: “histrionikoa”, “hiperbolikoa” eta “hipokondriakoa”. Zailago, ozenago eta garratzago izateko ahaleginetan jabilku autorea, baina luma hartzeko gogo gutxirekin dabilela emoten du.

Ah... non geratu dira Tisserand, Bruno, Michel edota Valérie moduko pertsonaiak...

Enfin, beti berirakurri ahal izango ditugu bere aurreko lanak. Besteekaz hori noizbait egingo dudala argi daukadan arren (nahiz eta jadanik berirakurrita euki), “La posibilidad de una Isla”-gaz ez daukat batere garbi...


Wednesday, January 11, 2006

"Anjel Lertxundiren blogetik ateratakoa"


"Bartzelonako kaleetan dauden kontrol-kamera guztietatik Georges Orwell plazan jarri zuten lehena"


Biribila! Idatz itzazu Kataluniari omenaldia eta kontrolaren kontrako 1984 nobela, bil ezazu plaza bati zure izena emateko adina meritu, zertarako, eta txokotxo bat egiteko bideo-kamera bati!

Saturday, January 07, 2006

Woody Allen

Sex without love is an empty experience, but as empty experiences go, it's one of the best.

Wednesday, January 04, 2006

Bost idazle Hasier Etxeberriarekin berbetan

Ze munduan den tristeena da bizitza ia ohartu orduko pasatzen dela, eta susmatzen dut bi edo hiru edo hamaika bizitza behar genituzkeela benetan bizi izan garela esan ahal izateko.
Joseba Sarrionandia