Monday, November 10, 2008

"PJ Harvey?", by Ur Apalategi



Argian topaturiko komentario hau asko gustatu jat... eta ezin hemen eskegitzeko tentazioari eutsi. Zer iruditzen, Ebilio??





"Katixa, aitortzen dut Patxi Lopezek P. J. Harvey entzuten zuela errebelatu duzunean –Interneten irakurrita– nahasdura une bat izan dudala. Sexy-a eta guzti iruditu zait hautagai sozialista, Juanjo. Argitxo bat piztu zait garunaren zoko batean. Eta pixka bat kosta zait argitxo hori lokalizatzea, ulertzea zergatik piztu zaidan.

Garai ez hain urrun batean denek zuten erlijio bera, medikuntza mota bakarra zegoen, elikadura ere betikoa eta bakarra zen –zegoenarekin osatua–, eta eskaintza urria izanki aisialdiak ere berdintsuak ziren denentzat –kirol mota bera, filme eta liburu mota bera–. Maitasuna ere eredu bakarrekoa zen, noski, eta aurrekodifikatua. Besteengandik –banaka nahiz talde gisa– desberdintzeko zenuen modu bakarra, hortaz, ideologia zen. Politikoki desberdina izateko aukerarik egon bazegoen izan ere, artean utopiek zutik baitzirauten. Ismoak, asko izateaz gain, irmoak ziren (anarkismoa, karlismoa, nazionalismoa, komunismoa, kapitalismoa, troskismoa, antimilitarismoa, pazifismoa, katekismoa, frankismoa…). Laburbiltzeko, ondare kultural amankomuna genuen –beno, hain zaharra ere ez naiz eta ulertzen da “gu” hau erretorikoa dela, ezta ?–, baina ondare bakar horren interpretazio kontrajarriak genituen.


Orain justu alderantzizkoa gertatzen da. Politikoki denok gara... errealistak. Beste arloetan, aldiz, oparotasunak ez dauka mugarik, ez bada irudimenarena berarena. Izpirituaren bazka, esaterako, orotarikoa da. Hainbesterainokoa ezen katolizismoa classic etiketarekin aurkezten baitzaigu ondoan ugaldu diren aldakien oihanean ez gaitezen galdu: erlijio lighta (budismoa), “kafeina gabea” –katolizismoan erritoak bakarrik kontsumitzen dituena, morala bazter utziz–, cherry erlijioa –New Age-ak ekarritakoak–, “Zero” erlijioa... Eta gainontzeko arloetan beste hainbeste gertatzen da: edonork asma dezake terapeutika berri bat bost minututan, bi aldiz gauza bera jateak sakonki deprimitzen gaitu, eta Internetek Alejandriako liburutegia –eta Borgesena bera ere– txiki utzi ditu. Azkenik, sexu jardueren katalogoari dagokionean Kamasutraren ehun posturak aitzinsolas izatera igaro dira.


Egoera honen aurrean, kontua ez da jada besteengandik desberdintzea –gure gustuek eta joerek uneoro desberdintzen baikaituzte arlo guztietan–, baizik eta besteekiko loturak aurkitzea. Eta aukera guztien sare erraldoiaren arlo batean edo bestean gure antzeko gustuak dituen norbaitekin topo egiten dugunean giza-lotura baten posibilitatearekin amets egiten hasten gara. “Azkenean aurkitu dut aldi berean Schoppenhauer eta M-ak taldearen lehen bi diskoak gustukoak dituen beste norbait”. Orduan kontaktuan jartzen gara, e-mail bat igorriz edo mezu bat utziz bere Facebook orrian, txateatzera pasatzen gara, telefonoz hitzordu bat jartzen dugu –aurretik argazkiak trukaturik zuhurrak baldin bagara, ala, emozio bortitzen adiktoak izanez gero, bestearen aurpegia ezagutu gabe–, elkartzen gara kafetegi batean, zinemara joaten gara bigarren aldian, afaltzeko geratzen gara hirugarrenean, zorte askorekin –edo benetan biok desesperatuak bagaude– larrutan egiten dugu, eta... ohartzen gara bestea bost axola zaigula eta pikutara bidaltzen dugu harremana –harreman deitu badaiteke hori–. Zeren funtsean gustatzen zaiguna ez da tipoa edo tipa, baizik eta Schoppenhauer eta M-ak.


Bada, niri ere antzeko zer edo zer gertatzen zait, Francisco Lopez. P. J. Harvey da gustatzen zaidana, ez zu.


P. D.: A, portzierto, nickname polita aukeratu duzuna. “Patxi” horrek nire herria oroitarazten dit.

Thursday, October 30, 2008

Antzararen bidea - Jokin Muñoz


Denbora bat neraman liburu mardulik esku artean hartu gabe (bai, irakurtzen hasteko esfortzutxo bat eskatzen duten horietakoak), eta Jokin Muñozen eleberri honekin apurtu nuen joera Urriaren lehen egunetan.
Aurretik Muñozen "Hausturak" eta "Bizia lo" nituen irakurriak, eta hain zuzen nabarmentzekoa da elaberri honek zelan batzen diren aurreko bi lan horiek istorio bakarrean. Bueno, edo hobeto esanda, elkarri josita doazen bi istorio paralelotan.
ETA eta Gerra Zibila euskal nobela baten oinarrian egotea ez da gauza berria, errekurrentea baino. Hala ere, Muñozen enfokeak badu halako berezitasun bat: Gerra Zibilaz hitzegiterakoan Nafarroako Erriberako jazoerak hartzen ditu ardatz gisa, eta ETAren inguruan dabilenean ez da goierritar jator bigotedunen erakunde 70's horretaz ari, gaur egungo errealitate lauso eta dramatikoaz baino: ia umeak diren militanteak, ingurune sozialaren barne - kodeez, eta batez ere inguruko gizartean (donostiarra, kasu honetan) sortarazten duen pasotismo dosi kezkagarrietaz. Nobelako pasarterik zorrotzenak horiek direla esango nuke, pilotakadak eta oihu erreibindikatiboak kukurutxozko izozki eta hondartzako pala eta kuboekin nahastuta agertzen diren une surrealistak.
Ezin da esan liburuan Muñoz bustitzen ez denik. Berak ere esana du: "lan berri bat argitaratzen dudan bakoitzean, lagun batzuk gehiago galtzen ditut". Eta egia esan, ez da gutxiagorako: Nafarra izanik, MLNV eta UPNk (edo hobeto esanda, sentsibilitate politiko horren aitzindariek) egurra ederto jasotzen dute. Izan ere, protagonistak bi garai ezberdinetan biktima izatea tokatu zaien pertsonak baitira, hildako ETAkide baten ama eta gerra garaitik "hilik" dagoen 90 urteko agurea. Liburuko orrietan zehar beraien bideak gurutzatuko dira, beraiekin gertatutakoa hobeto ulertzeko ahaleginetan.
Gustatu zait elaberria, tono eta abiadura kontuan irregular samarra izan arren. Eraberean, momentu batzutan astunxea egiten da (nafarroako pasarte "kostunbrista" batzuk errekurrenteak bihurtzeraino), eta beste batzutan sinesgarritasun falta nabaria pairatzen du hizkuntzaren arazoa dela eta (Gigi eta erriberoen esaera asko itzulpen hutsak dira!). Hain ingurune ezagun eta markatuetan kirofanoko euskera hori erabiltzea ez dakit hautu egokia ete dan.... baina zoritxarrez euskal autore gehienek sufritu beharreko drama da hau.
Halan da be, orriotan egindako lan eskergak eta momentu batzuetako zorroztasunak eta sakontasunak liburua saldo positiboan kokatzen dutela esango nuke.

Tuesday, October 21, 2008

Comunismo y marisco



Beijingo joku olinpikoen karietara
(apur bat berandu bada ere)

Friday, October 10, 2008

Diruaren hotsa

Orain apur bat mesianikoa badirudi ere, lagun batek behin zera esan zidan: "Y aquel que busque sólo el dinero será un puto infeliz para toda su vida"



Egia da baita ere, nire lagunak zera aipatzea ahaztu zuela: "Eta mundu honetan, dirua lortzeaz inoiz arduratu ez den bat, zeharo izorratuko da maiz"

Saturday, September 13, 2008

Deseos para hoy


Muchos padres desearían que sus hijos fueran ingenieros, médicos o abogados. Sin embargo, sólo unos pocos aciertan, deséandoles simplemente felicidad.

Argazkia: Charles J. Sharp

Wednesday, September 03, 2008

Arratsalde bat Arte Ederren Museoan


Asteazkenetan dohainik sar daiteke bat Bilboko Arte Ederren Museoan. Nire moduan arteaz ezer gutxi dakienak, ezer gutxi jakiten jarraituko du handik urtendakoan. Izan ere, bisualki interesgarri denak bakarrik erakartzen gaitu ezjakinok, edo kontzeptualki ulerterrazak diren lanek. Gainera, azalpenik ematen ez bada...Hala ere, kolore, tamainu, kontraste eta horrelakoak bereizteko gai gara behintzat, eta horrek zeozer transmititzen badigu, primeran.

Kontziente naiz era berean, arteaz gozatzeko norberak ere jarri behar duela zeozer, esfortzu apur bat. Eta ez naiz ni “esto es una mierda”ka hasiko dena, baten bati entzun nion eran. Baietz gizon, nahikoa duzu behin esatearekin, ez duzu zertan lan denen aurrean errepikatu behar... gainera dohainik sartu zara, ez? Eta bueno, museo guztian gustoko ezer ez aurkitzea ere...

Horretarako, askoz gehiago dibertitu ninduen beste gizon bati entzun nionak, nahiz eta betiko topikoetariko bat izan:

“Sín título”... y es que qué le va poner... éste no sabía ni lo que quería hacer.


Esan gabe doa, irudia nik egindakoa dela, eta errealitatearekin inolako antzik eukitzekotan kasualitatearen errua dela (nahiz eta gogoz saiatu naizen ikusitakoa kopiatzen). Honek ere, ez du izenbururik, ezta merezi ere.

Tuesday, August 26, 2008

Indigenous Language Dying



Euskeraren desagerpena lar arduratzen zidan arazo bat ez izan arren (hau da, ez nituela gaubelak horretan pentsatzen ematen), pena hartu nuen aurrekoan honako bideo hau ikustean. Ez dakit, Bilboko jaietako ajeaz nengoelako edo, baina uste baino gehiago eragin zidan. Ixcatec hizkuntzaren desagerpenari buruz hitzegiten da, zortzi pertsonak baino ez dute erabiltzen, eta elkarrizketa antzeko batzuk egiten zaizkie. Noski, ikusle euskaldunari burura datorkion pentsamendua logikoa da: zelakoak izango ote dira euskera hitzegingo duten azkeneko zortzi pertsonak? Eta noiz gertatuko ote da hau?

Hasiera baten, batek pentsa lezake, izango direla: arrantzalea, artzaina, nekazaria,.... Baina arazoa ez da euskerarena bakarrik, ondare kultural globalarena baizik. Beraz posible da aipaturiko ogibideak Euskal Herrian ordurako ez existitzea, eta horrela, azkeneko 8 euskaldunak (heroien komikia ematen du) izan litezke:

1- Euskaltelen “Bezeroaren Arloan” telefonoari erantzuten diona.

2- Eroskiko publizitateaz arduradutzen dena (baloiak ta toallak!)

3- Gaztea-ko (lehen euskadi gaztea (?)) esataria.

4- Zuk zeuk jarraitu.

Aldaketak inoiz baino azkarrago ari dira gertatzen, eta honek muga bakarra du: gizakiaren neurria. Puntu bat helduko baita non gizakia ez den izango aldaketa hoiek guztiak asimilatzeko gai. Momentuz, bada, eta lasai egon, ze Ixcateca desagertuko den arren, liburutegi baten erregistraturik egongo da, lo egin ezin dugun gauren baten, Ixcatec-eraz insomnio hitzik existitzen ote zen jakiteko.

Monday, June 23, 2008

Volando voy...



Enamorado de la vida
aunque a veces duela,
si tengo frío
busco candela.

Argazkia: Egile ezezaguna.

Tuesday, June 17, 2008

Remember, remember,...


¿Quién me ha encerrado?
¿Quién me mantiene aquí?
¿Quién me puede liberar?
¿Quién controla y dirije mi vida, sino...?
¿...Yo?

Soy... Soy libre. ¡LIBREEEEEE!


V for Vendetta
Gidoia: Alan Moore.
Marrazkiak: David LLoyd

Tuesday, June 10, 2008

Semaforoa



La rabia hizo enrojecer a la niña detenida en el semáforo,
y en su enfado, puso verde a aquella otra que era libre para caminar.


Argazkia: André Karwath aka

Sunday, June 08, 2008

Dena gezurra duk

Izenburua: Tot és mentida.

Egilea: Quim Monzó.

Orrialdeak: 253.

Argitaletxea: Quaderns Crema.

Tipo xelebrea da benetan Quim Monzó, eta ez diot hitzegiterakoan egiten dituen keinu berezi hoiengatik bakarrik. "Duela hamabost urte egunean batazbeste zortzi taxi hatzen dituen" pertsona bat delako, adibidez. Holako pertsonaiek idatzitakoa gutxienez interesgarri izaten da, eta askotan, barregarri. Esan behar dut nire espektatibak bete dituela liburuak.

Egia da ez duela denetan bete-betean asmatzen, baina jode, zelako liburu mota liteke bestela! Eta gainera, irakurritakoan artean izan dira zenbait denbora luzean gogoratuko ditudanak: A correu seguit, El despatx oral, L’estafa,... eta beste hainbat.

Azalean aipatzen denez, poema bat bailitzan idatzi behar dela artikulu bat: “bi mende barruko gure ondorengoetan pentsatuz”. Egia esan, berrehun urte ez, baina badira hamar urte luze Monzók honakoak idatzi zituenetik, eta ilusio berezia egin dit garai haietakoak gogoratzeak: Lewinsky, euroa, Vera ta Barrionuevo (?), ... Hauetaz gain, prentsako artikulugile batek jorratu ohi dituenak irakurri daitezke: hizkuntzaren egoera, artea eta literatura, eguneroko gauza txikiak, biztanleen protestak... Kritika eran esan, badaudela betegarri soil eran idatzitako testu bakan batzuk, eta artikulu laburretan ohikoa den esaldien errepikapena darabilela noizbait.

Interneten, plagiatzearen artean maisu izateaz akusatzen duten orrialde bat badago, zeinaren linka jarriko ez dudan. Eta ez plajiatu ez duela uste dudalako (ez bainago horrekin seguru), baizik eta deskalifikazio pertsonalekin eta min ematearekin tematzen direlako, era lar agresiboan idatziz. Horrela, web orrialdeak sinesgarritasun dena galtzen du.

Harrigarria dena zera da, Monzó defenditzen dutenek esatea ez dakit zer teknika estilistiko literarioz baliatzen ari dela esatea, aipurik gabeko kopia zuzen bat eman denean, horrelakorik eman bada behintzat.

Azkenean zera ematen du, erasoan zein defentsan, arrazoirik gabe ari direla batzuk zein besteak, Monzó lagun edo etsai dutelako bakarrik. Eta betiko moduan, arazoak politikarekin dauka zerikusi handiagoa literaturarekin baino.

Nik dakidan bakarra zera da: liburu hau arina, irakurterraza, entretenigarria eta katxondoa dela. Zer gehiago eska daiteke totxo aspergarriak errege diren garaian?

“- Ah! A Barcelona també en tenim. Però allà tan sols s’hi beu. I no en diem societats gastronòmiques, sinó bars gais.”

Saturday, May 17, 2008

Beldurra


"Emakumeak txakurrak bezalakoak dira, beldurra usain dezakete", esan zidan behin txantxetan lagun batek. Monogaiari buruz ari ginen noski, sexuen arteko harremanerako dugun (?) dorpetasunaz.

Buruari apur bat eraginda ulertu nuen ez direla emakumeak beldurra usain dezaketen bakarrak. Ia denok nabaritzen dugu besteen beldurra, izua. Eta horrelakoetan, harrotu egiten gara, puztu. Jaun eta jabe sentitzen gara. Jabe batez ere. Autoritatearen ordezkari direnek sarri izaten dute horretarako joera. Eta bizitzan zehar inposatuak zaizkigun autoritate irudiak kontutan hartu ezkero (guraso, irakasle, jabe,...) jai dugu.

Kontu handiz ibili irakurle, ez dezala inork zure beldurrik usaindu. Bestela, zureak egin du eta.

Wednesday, May 07, 2008

La vida es una tómbola


La vida es una tómbola, de eso no hay duda. Pero incluso en la tómbola hay que "comprar" boletos para que alguna vez te toque.

Saturday, April 19, 2008

You will be very glad that you did















Izenburua: Into the wild.
Egilea: Jon Krakauer.
Orrialdeak: 207.
Argitaletxea: Anchor books.

1992.eko apirilean, Christopher Jonhson McCandless izeneko gaztea McKinley mendiaren inguruko basoetan bakarrik barneratu zen. Lehenago, 25000 dollar emanak zizkion karitateari, bere kotxea eta ondasunik gehienak utziak zituen, diru-zorroko diru dena errea zuen, eta berarentzako bizi berri bat zuen asmatua...

Liburua hasi baino lehen azaltzen da bukaera tragikoa izan zuela McCandlessek. Izan ere, lau hilabete beranduago bere gorpu deskonposatua aurkitu zuen ehiztari batzuek. Eskalatzaile eta mendizale porrokatua den Krakauer kazetariak, McCandlessen azken hilabeteetako ibilibidea jarraitzen du, ezagutu zituen azken pertsonak elkarrizketatuz, bizi izan zeneko lekuak bisitatuz, bere gurasoekin izan zuen erlazio aldrebesa aztertuz,... azken finean, bere bizitzaz eta pertsonalitateaz ahalik eta informazio gehien bilduaz. Eta horrela, heriotzera eraman zuten puzzleko piezak bateratzen ditu, ez baitira gutxi berau inguratzen duten inkognitak.

Inozo, handiuste, suizida,... denetariko juzkuak jasatzen ditu McCandlessen oroimenak, benetan zer-nolakoa izan zen jakin gabe. Eta egileak argi apur bat igortzen dio misterio handi honi.

Kontradikzioz betea, ezin uler daitezke McCandlessen jokaeratariko asko: aurretiazko prestakuntzarik gabe barneratzen da pertsonaia Alaskako basoetan, jokabide suizidatzat ere har daitekeena. Ezagutu berriekin pertsona izugarri ona den arren, etxetik alde egin eta bi urte ematen ditu seinalerik ere eman gabe, familian sekulako sufrimendua eraginez.

Ez da bakarrik McCandlessen abentura liburuan azaltzen dena, hainbat abenturazale zein esploratzaileena ere, egilearena barne (azken hau apur bat kritikagarria izanik, nire uste apalean). Gainera, egileak berak kontatzen duen pasartean propaganda explizito txiki bat topatu dut...

Denetan hunkigarriena, Ron Franz agure alargunari idazten dion agur eskutitza, bidaiatzeko eta benetan bizitzeko animatuaz. Nire ustean McCandlessek mundu honetan utzi zuen markarik ezabagaitzena:

"I hope that the next time I see you, you will be a new man with a vast array of new adventures and experiences behind you. Don't hesitate or allow yourself to make excuses. Just get out and do it. Just get out and do it. You will very glad that you did.

Alexander Supertramp

Tuesday, March 25, 2008

Corazón tan blanco - Javier Marías



Gora behera ezberdinak medio, eta Ebiliok ahazturatik erreskataturiko iruzkin zaharra (ah! hareek bai garaiak! kontatuko deutsut neska Kantabriar harena...) salbuespen modura, lau hilabeteko lehorte literarioa igaro dot.

Egia esan, siketea apurtzeko ur gozoagoak, bigunagoak, aukera nitzakeen... baina badirudi "kaña" literario beharra nuela, mugimendu handitako uretan aurkitu izan naz eta "Corazón tan Blanco" honekin.

Banuen gogoa Javier Mariasen zerbait irakurtzeko. Duela gutxi "Tu rostro mañana" trilogiaren bukaeraren harira egindako elkarrizketek idazle honen inguruan zertxobait ikertzeko gogoa biztu zidaten. Gorte Ingeleseko sakelekoen apaletan aurkitu nuen bila nenbilen aurkezpen txartela: "Corazón tan blanco" opera prima, antza atzerrian (Alemania, Irlanda..) sekulako arrakasta izandakoa 90. hamarkadan.

Egia esan ez da erraza nobelaren nondik norakoak lau lerrotan zehaztea. Itzultzaile profesional batek bere ezkonberritako beldur eta mamuen ingurukoak kontatzen dizkigu, bere familiako iragan ilunenari lotuta doazen kezkak... kontua da ezkonberritako tragediaren bat edo beste bizi izan zuela bere aitak, eta semea ezkontzerakoan ordura arte erdi sekretuan mantendutako trapu zahar guzti horien presentziaz ohartu eta aztoratua sentitzen dela, bere ezkontzaren gaineko zalantzak izateraino...

Liburua erreferentzia pertsonal (argumentuaren ildo batzuk bere familian aurkitu ditu), literario (Shakespeare da nabariena) eta kultural desberdinez josia dago, osotasun koerente bat osatuz. Hala ere, narrazioaren erritmoa nahiko aldakorra dala nabarmendu beharra dago: lehen 100 orriak nahiko geldo doaz aurrera, baina Custardoyren inguruko zalantzek eta NYko lanaldiaren pasarteek liburuaren pultsua izugarri bizkortzen dute, amaierara abiada bizian eroaten zaituen tobogan baten sartzearen antzeko zerbait.

Estiloari dagokionez, ez da Mariasena nire idazmolderik gogokoena. Estilo landu eta aberatsa du, nabari da hizkuntza goitik behera maneiatzen duela, baina askotan konplexuegia, kiribilduegia iruditzen zait bere idazkera. Atzera eta aurrera dabil askotan, hizkuntzaren baliabideen bitartez gertaera soil bati petrolioa atereaz, eta horren balio literarioa ukaezina den arren, mugimendu kulunkaridun estilo honek zorabiatu, gogaitu egiten nau azkenean.

Laburtuz, lan txukun eta interesgarri baten aurrean gaude, teterazko literaturaren zaleek (ez mailu - literaturaren lagunek) hobeto baloratuko dutena. Pertsonalki ez hotz ez bero utzi nau, batez ere bere background, sentsibilitate eta hizkeratik urrutitxo sentitzen naizelako.

Sunday, March 16, 2008

Tombouctou, 333 Santuen hiria


Izenburua:Tombuctú (Jatorrizkoa:Timbuktu)

Egilea: Paul Auster

Editoriala: Anagrama

Orrialdeak: 171

Egia esan, eskerrak eman beharko lizkiguke Anagrama editorialak egiten ari gatzaizkien propaganda dela eta. Baina onartu beharra dugu orain arte irakurritakoek ez gaituztela inondik ere dezepzionatu. Eta Austerrren Timbuktu, horren adibide dugu.

Bertan, Mr Bones-en istorioa kontatzen da, Willy “Christmas” Gurevitch jabe duen txakurra. Willy idazle eskale askea da (Orruakoen ideala!), drogekin apurtxo bat pasa ostean, Satan Klaus ikusi zuena telebistan berari mezu mesianiko bat emanez. Hortik aurrera, munduan zehar gabonetako izpiritua barreiatzea izango du helburu bakar. Osasuna izorraturik, Baltimorera abiatuko dira Willyren txikitako andereño baten bila, Mr. Bones zain dezan eta Willyren urteetako obraz ardura dadin.

Txakurraren eta jabearen arteko erlazioa lantzen da liburu honetan, Mr. Bonesen ikuspuntutik baina. Eta aurrerantzean zail egingo zaio irakurleari txakurrei berdin begiratzea, kanofobo deklaratua ez bada behintzat. Irakurketa arretatsuagoa eginda ordea, ikutu desberdinak aurki ditzakegu liburuan: EEBBtako arestiko historia, askatasun pertsonala, pertsona arrunten arazo egunerokoak... Umoreari dagokionez, aipamen berezia merezi dute nire ustez, O´Dell ile-gogortzailearen pasarteak eta Willyk asmatutako txakurrentzako usain labirintuak.

Irakurtzeko liburu erraza dugu hau, laburra eta arina. Bukaeran zeozerren falta sentsazioa utz dezakeena. Halan da be, nahiago dut sentsazio hau alderantzizkoa baino, liburua bukatutzat eman daitekeenean soberako lerroak izatea. Umore zuzenaz idatzia izan arren, Houellebecq baino leunagoa da hau. Beraz, zaudete lasai zuen umeak perbertitzeko beldurrez zabiltzaten amatxoak (zuen umeak aspaldi baitaude bizitzako katramilen jakitun). Hori bai, liburua irakurritako askori txakur bat bereganatzeko gogo biziak sartuko zaizkio. Izan ere, zeinek ez luke nahiko Hezurtto Jn. moduko bat bere ondoan?

Pena bat dena, Willyk hausnarketa monologoetan darabiltzan hitz joko denak, esaldien malabarismoak, itzulezinak izatea da, itzultzailearen oharrez beteak egon beharko bailukete pasarte askok. Beraz, ingeles maila sekulakoa duzuenok, badakizue...

GORA WILLY CHRISTMAS ESKALEA!

Bat, in memoriam ©

Saturday, February 02, 2008

Historia universal de Paniceiros


Xuan Bello

Espainiar estatuko hizkuntza „periferikoak“ hiru direla saldu izan deuskue beti, gutxituak (bueno, edo ez hain gutxituak) izanik ere nolabaiteko indar soziala duten Katalana, Euskera eta Galegoa. Baina zezen narruaren zimurretan apur bat aztaka ibili ezkero, agertuko jakuz erromantze baztertu batzuk, hizkuntza mapetan be agertzen ez direnak, jadanik hiztun urri batzuen ahots nekatu eta zaharretan bakarrik aurki daitezkeenak. Aragoiera, Aranera, Montañesa eta... zelan ez, bable edo Asturiera izango lirateke hizkuntza horiek.

Asturieraz idatzi zuen lan orijinala Xuan Bellok, bere ama hizkuntzan. Tituloa ez da nobela bat iradokitzen dabenetarikoa, eta horrela da izan ere: ohiko jeneroek ez dabe lan honen etiketa izateko balio. Esan daiteke historia herrikoia jorratzen duen liburu baten aurrean gagozala, izan be Paniceiros bere jaioterria ardatz bezala hartuta Bellok unibertsalak diren gaiak lantzen dituelako herri – ikuskera batetik abiatuta.

Liburuaren zentzua ulertzeko lehen pasartean Bellok azaltzen duen umetako gertaera ulertu behar da. Oso luzea ez danez, lerrootara ekarriko dot: antza, Xuan gaztetxoak Paniceiros inguruko zelai baten hilzorian zegoen txakur kaskar bat ikusi eban, eta etxera abiatu zan korrika otsoa ikusi zuela esanez. Etxeko gizonek, hainbeste kalte eragindako animalia hurbil zegoela ikustean eskopetak hartu, eta umeak gidaturik piztiaren bila abiatu ziran. Zelai haretara heltzerakoan, zelako harridura lehengo txakurra hilik topatu zutenean, bizkarrean zauri ikaragarriak zituela, otsoaren hozkadak besterik ezin zitezkeenak izan… Xuanek berak asmatutako guzurraren eraginez!

Adibide honekin Bellok guzurraren balioa goraipatzen du, herri kultura zaharrean guzurrak edo fantasiak egiak baino balio erreal handiagoa baitzuen. „Ilargia hildakoen ispilua edo katu baltzak bertatik edan ohi duen esne platerra dela ikasi gendunok bizitza zoriontsuagoa euki dugu astronomo edota gainerako zientzialariek baino“... Ahor, lan honen errotzat hartu geinkean jarrera pertsonala.

Esan bezala, ez dau egitura estandarrik jarraitzen liburuak. Kapitulu bakoitzean Bellok benetako gertaerak, umetako oritzapen lausoak, aitite – amamen ahotik entzundako kontuak, harira datozen ipuin ezagunen bertsioak edota poesiak plazaratzen deuskuz, nahiko neurtua dan nahas - mahasean. Paniceirosek sinbolizatzen duen mundu zaharra da gogoeta desberdinetarako atea, eta gogoeta horreetan sakontzeko tresna jaioterriaren inguruan biltzen diren kontu eta gainontzeko pasadizo horiek.

Hizkuntza gutxituek bizi duten paradoxaz, gerra zibilaz, gazteen iniziazioaz, kultura herrikoiaren balioaz, oroimenaz… idazten dau Bellok lan honetan. Atxagaren Obabakoak-egaz antzekotasun puntu kontsideragarri bat duela esan daiteke, baina Bernardoren Obaba metaliteraturaren bitartez mundu osora barreiaturik ikusten bagenuen, Belloren Paniceiros higiezin, munduaren ardatz bezala mantentzen dan metafora bat da. Paniceirosetik,Tineoko kontzejuko beste herrietatik edo gehien jota Asturiasetik urten gabe mantentzen da autorea, eta bertoko jazoera eta pentsakeretan aurkitzen ditu klabe unibertsalak.

Badago momenturen bat liburuak indarra edo interesa galtzen duena, baina orokorrean gozamenerako pasarte ugari biltzen ditu Bellok: hartzaren ehizaren ipuina (liburuan idatzitakoaren arabera berari gertatu zitzaiona, baina otsoarekin gertatutakoa ikusita batek daki egia ote dan), bere birraititaren inguruko kontuak, sentsibilitate bereziz idatzitako poema laburrak, ihauterietakoa bezalako umetako pasarteak, mundu zahar horretako pertsonai ugariren aurkezpenak (Ros epotxa, karlista zaharra, Capote mozkorra…)... kutxa zahar baten bilatzen ibiltzearen antzerakoa da liburu honen irakurketa, ziur hauts artean garai bateko bitxiekin topo egiteko aukera izango dozuela.

Hortaz, ez eukin zalantzarik esku artera liburu hau heltzen bajatzue. Murgildu Paniceiroseko Historia Unibertsalean, fikziozko historia honek benetakoak baino indartsuago astinduko baiteutsuez barrenak...

Posted bai Bruno

Saturday, January 05, 2008

Lanzarote


Egilea: Michel Houellebecq

Izenburua: Lanzarote

Editoriala: Anagrama

Orrialdeak: 94

Eleberri labur honetan, gabonzahar gaua urtero bezain aspergarria izango delako ziurtasuna du protagonistak, eta asperdura hori gainditzeko, lurralde urrunetara ihes egitea okurritzen zaio. Diru eskasiak eta lurralde musulmanei dien gorrotoak Lanzarotera bidaliko dute Houellebecq bera besterik izan ezin daiteken pertsonaia nagusia.

Bertan, Bruselasen polizia den Rudirekin osatuko du harremana, tipo lotsatia dena eta bizitzarekin nahikoa desesperaturik dagoena. Eta nola ez, titi marduldun alemaniar parea izango ditu bidailagun, opor Houellebecquiar batzuk ezinbesteko duten gatz eta piper direna.

Irlaren deskribapen geologikoak argazki eder batzuk ditu osagarri Anagramako edizio honetan. Eta hazpegi geologikotik aparte, alde sozialaren erradiografia ere egiten du, hippyei eta techno erdi-modernoei dien maitasuna erakutsiz. Honetaz gainera, genetika, pedofilia, turismo sexuala eta talde sektarioei egiten die aipamen Houellebecqek, nire ustez “Plataforma” liburuaren zunda izan nahi izan zuen liburu honetan.

Kontutan hartzekoa da lagun duen Fernando Arrabali egiten dion keinua. Eta frantsesetik ingelesera pasatzeko gaitasunak atentzioa ematen badu ere (“You look a nice girl. May I lick your pussy?”), askoz ere atentzio handiagoa ematen du edizio ingelesaren portadak. Besterik gabe, goza ezazue Houellebecqen maisulanen aperitibo den honekin.

Informazio gehigarria:

http://www.houellebecq.info/espanol.php3

Wednesday, January 02, 2008

Sentir la campana del present



Heldu da 2008a, eta oraindik martxan genituen neurona apurrak Gabon zaharretako alkoholaz erahil genituenez, Josep M. Espinás idazlearen artikulu batez emango diogu ongietorria urte berriari.

FELIÇ ANY NOU!!!

Arazoak dituztenentzat, hiztegia.