Joan Margarit

Final d’un conte

Les estrelles que es miren
en l’aigua de la bassa han vigilat
altres vides abans d’aquesta nostra.

Es una nit d’estiu: la bassa guarda,
més fràgil que el reflex de cap estrella,
el del somriure que hem perdut per sempre.
Els gossos el saqueguen,
quan s’acosten a beure l’aigua negra.

Ipuin baten bukaera

Heuren buruak putzuan
begiratzen dituzten izarrek
beste bizitza batzuk jagon dituzte gureak baino lehen.

Udako gau bat da: putzuak, edozein izarren islada baino ahulago,
betirako galdu dugun irribarrearena zaintzen du.
Txakurrek arpilatu egiten dute
ur beltza edatera hurbiltzen direnean.


(Joan Margariten poema, "Càlcul d'estructures" liburutik ateratakoa eta nik euskeratua)

Liluraren kontra

Lilularik ez!
ez dago itzultzerik
eguna atean dago
haize hotza dakar
ez da izango beste goizerik.(bis)

Tronpatzerik ez!
bizitza ez da huskeria,
edan ase arte beretik
ez da aski izango
galtzear zaudelarik.(bis)

Kontsolatzerik ez!
denbora ez da luzea,
ustelak lurpera
bizitza da haundiena
galtzea, litzake galtzea dena.(bis)

(Bertold Brecht-en poema Mikel Laboak abestua)

Edo neska euskaldunek catennaccioa gustoko dute

Pako Aristiren enbidoa

Sentimendurik gabeko azpeitia

Egunotan Arthur falta da Azpeitian. Arthur Cabo Verden jaio zen duela 30 urte. Beltza da eta 1’90ko altuera dauka. Fideon egoten zen askotan, eta beharbada han ikusita ezagutuko duzue askok: euskal txapela jantzita egoten zen, eta begi ezkela zeukan, jaiotzatik.

Gau batean berarekin hizketan egon nintzen. Zazpi hilabete eman ditu Azpeitian, sukaldari lana egiten jatetxe batean. Oso pozik zegoen, oso pozik egon da. Euskaldunen artean ondo konpontzen zen, estimatzen gintuen. Baina keja bat zeukan, eta ez halamoduzkoa: ez zuen ligatzen. Zazpi hilabeteotan ez du batere ligatu; zazpi hilabete daramatza ezertxo ere gozatu gabe.

Badakit zer esango duzuen askok: “Nik gehiago zeramat, ez duk Azpeitia ezagutzen!”, edo bestela “zer nahi duk ba, beltza izanda!”, edo agian “harritzen nauk, beltzak duzuen kerten-luze fama horrekin”.

Niri horregatik gustatzen zait hainbeste kanpoko jendearekin hitz egitea: geure buruari eta geure gizarteari buruzko gauza interesgarriak esaten dituztelako, gauza berdaderoak, inongo mozketarik gabe. Ez dut ulertzen kanpotarrei zaien errezeloa, ezinikusia, mesfidantza, kanpotar horiek, eurekin hitz egiten hasi aurretik, zerbait demostratu behar balute bezala; alegia, onak direla, jatorrak, leialak, ez lapur, likits edota sasikume doilorrak.

Arthur itsasuntzietan ibili da sukaldari urte askotan. 51 itsas-portu ezagutu ditu, Espainian, Portugalen, Holandan, Irlandan eta abarretan, eta Azpeitian bezalako lehorterik ez omen du ikusi. Itsas-herri haietan guztietan errazagoa omen zen lagunak egitea, neskekin hitz egitea, lehenxeago edo geroago harremanak edukitzea. Hemen ezinezkoa, hemen desesperatu egin da. Hau agoantatuko duenik ez omen dago, eta uste dut alde egin duela hemendik, aspaldian ez baitut ikusi. Eta esan behar da Arthur ez dela mutil batere itsusia edo gaizki egina, alderantziz. Altua, planta onekoa, hizlaria, gaztelania ederki dakiena eta euskara apur bat, ez dauka ezer txarrik, begi ezkel horixe kenduta.

Arthur gizarajoa. Nik arrazoia ematen diot. Ez dago eskubiderik. Badakit ligatzea gauza pertsonal bat dela, bakoitzaren erabakia dela noiz eta norekin egin, baina Azpeitian gertatzen den ligatu ezina ez da normala. Koadrila gehienak, oraindik ere, mutilenak dira soilik, edo neskenak soilik. Koadrila nahasiak oso gutxi dira. Eta koadrila monosex horien artean oso harreman gutxi egon ohi da. Taldeka sartzen gara tabernan, taldeka ateratzen gara, denok batera, geure frustrazioekin, larunbata joan eta larunbata etorri. Ez dago koadrila batetik besterako traspasorik. Sistema hori nola hautsi behar da, leporaino zurrut eginez, gero gauza inkonexoak esateko? Sinpatikoarena ere asko egin behar da ligatzeko, txistosoarena, katxondeoaren baitan errazago irensten baita ezezko posiblea. Noiz arte horrela?

Gizarajoak, edo gajoak, euren bizitza afektibo eta amorosoa larunbata iluntzetara mugatzen duten pertsona bikotegabeak! Gizarajoa Arthur, kariño eta samurtasun piska bat baizik nahi ez zuena, lujuria piska bat, gorputzari gustu piska bat ematea besterik ez, eta holakorik probatu gabe ihes egin behar izan duena! Ez daukagu bihotzik! Azpeitia herri ankerra da kanpokoekin, herri gogorra bertakoekin ere. Azpeitia laguntza gutxi, erruki gutxi, berotasun gutxi banatzen duen herria da. Badira salbuespenak, jendearen artean, elkarteen artean. Baina Azpeitian enbidia ere ugaria da, hoztasuna, errezeloa, kanpokoarekin motzak izaten espezialistak dira azpeitiarrak. Gure sentimenduak agertzen erakutsiko diguten ikastaroak antolatu behar dira lehenbailehen.

(Uztarria.com-etik ateratakoa) 2006ko uztailak 15

Cartas a Nuria.

Izenburua: Cartas a Nuria: Historia de la ciencia.

Egilea:Ramon Parés.

Orrialdeak: 377.

Argitaletxea: Almuzara









Liburu honekin sail berri bati eman nahi diot hasiera, zeinetan irakurtzeko gai izan ez garen liburuak komentatuko ditugun. Norbaiti behin irakurri nion bezala, edadearekin liburuak erdi irakurrita uzten ikasten da ere.


Ramon Parés Farrás Bartzelonako Unibertsitateko mikrobiologiako katedratiko izan zen 1998. urteraino eta 1995-2003 tartean Reial Académia de Ciéncies i Arts-eko presidente izan zen. Bere bizi guztian “bi kulturak” uztartzen saiatu da, humanista eta zientifikoa.

Liburu honetan, bere alabarekin mantenduriko harreman epistolarra ardatz duelarik (hau Montpellierren doktoretza egiten ari zelarik) zientziaren historiaren laburpen zehatz eta sakona egiten du. Eta hau izan daiteke liburuari egin dakiokeen kritikarik zorrotzena, lar sakon eta zehatza izatea, autore asko aipatzen dituelako, baina era berean azaletik baino ez dituelako lantzen. Eta nahasteko baino ez ote duen balio galdetzen dio norberak bere buruari.

Orrialde batean bost autore landu ditzake bakoitzari paragrafo bat besterik eskaintzen ez diolarik. “Ikuspegi sakon bat ematea espero dut” dio hitzaurrean. Eta “globala” guztizkoa eta zehatz moduan definitu ezkero ondo dago, baina bestela... Irakurlea galdu egiten da hainbesteko izen eta datuekin. Hobe luke “Sofiaren mundua”n Gaardner-ek egin zuena egin: autore gutxi batzuk aukeratu eta kito. Osterantzean nik espertuentzako bakarrik gomendatuko nuke liburua, hau da, zientziaren historiaren mundua zehatz mehatz ezagutzen duten hoientzako errepaso moduan.

Liburuan bestalde, akats ortografiko ugari aurkitu ditut, hau da, askotan sartu zaie behar ez zuen letraren bat. Eta honek, editoreak ere paragraforen batzuk gainetik besterik begiratu ez dtuelako susmoa ekarri dit. Ze askotan, kasuko autorearen lan edo hipotesi zehatzetan murgiltzen da egilea eta ezinezkoa da matematikari, filosofiari zein medikuntzari buruz hainbeste jakitea liburua jarraitzeko eran, eta honek azkenean asperdura dakar.

Eta bukatzeko esango nuke liburuari autoreka doan indize bat falta zaiola, hainbeste lantzen dituenez gero. Liburuaren ideia ona zan, baina emaitza apur bat nahasgarria.

Urteren batzuen buruan berreskuratuko dut beharbada.