Quan entren les barques

Izenburua: A peu pel País Basc.
Egilea: Josep M. Espinàs.
Orrialdeak: 197
Argitaletxea: La Campana.

80 urte bete berri ditu Josep M. Espinàs kazetari katalanak. Eta edadeak nola ez, eragin nabarmena du jorratzen dituen lanetan eta darabilen estiloan. Ez bilatu beraz, sexu, droga ta rokanrrolik liburu honetan. Kontrara, lasaitasunaz zein bizitzako gauza sinpleenez gozatzera gonbidatuko gaitu Bartzelonako idazleak.

1956.ean “A peu pel Pallars i la Vall d’Aran”ekin hasi eta tankera berdineko hamazortzi liburu idatzi ditu orain arte. Hauek, oinez eginiko bidaien kronika sinple eta irakurterrazak dira. Honek ordea, ez du idazlearen elegantzia eta ofizioa ezkutatzen. Gogoetak ez du hitz lerro amaigabeen laguntzarik behar, irudi bat sinpleki deskribatzeaz nahiko da. Eta Espinàsek badaki zein irudi aukeratu.

Ibilaldia Elorriotik Lekeitiora luzatzen da, Sebastià bere lagunaren laguntzaz zortziren bat egunetan burutzen duelarik. Azken egunetan, Isabel bere editorea eta honen senarra batuko zaizkie. Jende xelebrea eta gure inguru hurbileko lekuak ezagutuko ditu bikoteak. Hori bai, katalanek ohitura duten lez, euskaldun den edozer/edozeinen idealizaziorako joera du sarri, Katalunian egoera txarragoa den komentzimenduaz. Eta goraipamenaz gabiltzalarik, antzeko zeozer gertatzen zaio edadeko emakumeekin: elegantzia, edukazioa ta egoten jakitea izugarri miresten ditu egileak.

Estresatuta eta nahastuta bazabiltza, hau da egin beharreko aukera. Espinàsek bidai lasaigarri eta atsegin baten gidatuko zaitu, eta beharbada, gauza txiki eta sinpleen bidez begiak ireki.

“No aspiro pas a fer turisme de platja ni a buscar cargols. Les millors experiències del caminant –de l’escriptor?- són veure allò que no es pensava veure, descobrir que no hi ha models de satisfacció previsibles.”

COLA - Irvine Welsh

Azken iruzkinetako "anagramitis" larria onartzen dot, eta orain mesanotxean ditudan bizpahiru liburuekin letren errepublika (bananero) honetara aniztasun pixka bat sartuko dodalakoan nago (euskalduna eta emakumezkoa, txo!).

Dena den, azken anagramada bat jaurti beharrean aurkitzen naz. Izan ere, duela aste dexente bukatu neban Irvine Welsh-en Cola, eta beronen gaineko iruzkina egiteke neukan oraindik.

Egia esan, azkenaldian faltan somatu izan dodan engantxe maila aurkitu neban Cola-ren pasarte batzuetan. Danok ezagutzen dogu Trainspotting-en autorearen estiloa: zuzena, gardena, kaletarra, zikina, droga, sexua eta britainiar bizitzako hainbat ugerren presentzia nabarmenarekin.

Pseudo - Bukowskiz kokoteraino gaudela nabarmena den arren, Welshek atentzioa bereganatzea lortzen du Edinburgoko auzo txiro bateko lau lagun hauen istorioarekin. Gaztarotik helduarorako abenturak kontatzen ditu, eta zelan zer berezi batek (halako Glue mistoriotsu batek alegia) beraien arteko batasuna mantentzen duela urteen eta jazoeren gainetik.

Literatura soziolojikoa, literatura autobiografikoa hein handi batean, eta nerabezaroa bizi izan dogun edonor identifikatuta sentituko gara liburuko hainbat pasarterikin. Izan ere, garai horri ematen dion tratamendua da interesgarriena nire ustez. Nerabe garaiaren noraeza eta ingurukoen baldintzapenak ederto islatzen ditu hooliganismo, juerga, botila apurtu eta lehen txortaldien bitartez. Pasarte horietan nobelak engantxe gaitasun handia dauka.

Urteak eta pasarteak aurrera joan ahala Welsh-ek fuellea galtzen du, batez ere Oktoberfest delakoari dagozkion kapituluetan, ia apurtxo bat aspertzeraino. Hala ere, amaieran tentsio narratiboa eta, batez ere, intentsitate emozionala berreskuratzen ditu kontaketa modu egokian borobilduz.

Halan ba, mota honetako literatura gustuko dutenentzat lan gomendagarria da honako hau.